BIKILA OP BLOTE VOETEN

foto’s Abebe Bikila : op zijn blote voeten won hij goud op de Olympische Spelen van 1960 in Rome

* Ik herinner het me nog alsof het eergisteren was. Nochtans was ‘de tv van toen’ uit noodzaak nog karig met het verslaan van grote sportgebeurtenissen.

* Tijdens de Olympische Spelen van 1960 deed de Ethiopische marathonloper Abebe Bikila het onmogelijke: hij won goud tijdens de marathon die hij eigenlijk helemaal niet hoorde te lopen.

* Hij liep de wedstrijd enkel als invaller van een geblesseerde teamgenoot. En dat niet alleen: hij deed dit … op blote voeten, omdat er geen geschikte schoenen voor hem waren.

* Op zijn geboortedag (7 augustus 1932) vond ook de Olympische marathon plaats in Los Angeles, een bijzondere toevalligheid. Boreling Bikila was de zoon van een herder en bracht zijn jeugd door op een boerderij. Als kind speelde hij gena, een soort hockey dat tussen dorpen gespeeld werd.

* In 1952 ging hij in dienst bij de keizerlijke garde. Hij werd lijfwachter van keizer Haile Selassie. Tijdens zijn trainingen bij de garde moest Abebe dagelijks twintig kilometer vanaf de heuvels van Sululta weer terug naar de hoofdstad Addis Abeba rennen.

* Deze lange afstanden liep hij met het grootste gemak, dat merkte ook de Zweedse Onni Niskanen. Niskanen trainde in 1946 de lijfwachten van de keizerlijke garde én potentiële atleten voor de Olympische Spelen.

* Niskanen zag in Bikila een toekomstige atleet en begon hem te trainen voor marathons. Het begin van Bikila´s carrière als marathonloper.

Olympische Spelen 1960

Met Niskanen aan zijn zijde pakte Bikila het marathonlopen serieus op, dat kwam vooral door één gebeurtenis die veel indruk op hem maakte…

* In 1956 was hij in Addis Abeba getuige geweest van een parade van Ethiopische atleten die hadden deelgenomen aan de Olympische Spelen in Melbourne. Hij keek naar de atleten en zag dat ze mooie sportpakken droegen met ´Ethiopia´ op de achterkant.

* Hij wilde ook deel uitmaken van deze parade. En hij was vastbesloten om ook Ethiopië te gaan vertegenwoordigen op een Olympische Spelen.

* Datzelfde jaar nam de inmiddels 24 jaar jonge Bikila deel aan de nationale kampioenschappen van de Ethiopische strijdkrachten. De grote nationale held en de favoriet van het toernooi was destijds Wami Biratu, die de nationale records op de vijfduizend en tienduizend meter op zijn naam had staan.

* Bikila, die voor het publiek een grote onbekende was, eindigde op de tweede plaats, net achter Biratu. Maar Bikila trainde door en behaalde succes. In 1960 won hij zijn eerste marathon in Addis Abeba en een maand later won hij nog een keer in de hoofdstad. In eigen land maakte hij veel indruk.

* Bikila´s moeder war er nog steeds minder blij mee. Ze was bang dat hij door het vele trainen zijn lichaam op jonge leeftijd al kapot zou maken. In een poging om hem van het sporten af te houden regelde ze zelfs een huwelijk voor hem in maart 1960.

* Op 16 maart 1960 trouwde Bikila met de 15-jarige Yewebdar Wolde-Giorgis. Hoewel het geen volledig vrijwillig huwelijk was, waren ze beiden gelukkig en bleven ze de rest van zijn leven getrouwd.

Last-minute invaller

* Zijn moeder kon Bikila er echter niet van weerhouden om zijn droom waar te maken en Ethiopië te vertegenwoordigen op de Olympische Spelen.  Een droom die tijdens de Olympische Spelen van 1960 in Rome ook echt werkelijkheid werd.

* Op 10 september 1960 moest Bikila in Rome deelnemen aan de wedstrijd van zijn leven, een stad waar de invloeden van de fascistische overheersing nog steeds merkbaar waren.

* Er waren onder andere mozaïeken en slogans van fascistische sporters te zien en meer dan 250 verwijzingen naar Benito Mussolini. Op de route van de marathon zou Bikila ook een monument passeren dat Mussolini uit zijn thuisland Ethiopië had geplunderd tijdens de Tweede Wereldoorlog.

De onmogelijke prestatie

* Tijdens de voorbereidingen voor de marathon in Rome probeerde Niskanen Bikila zo goed mogelijk op de wedstrijd voor te bereiden. Hij was de grote onbekende. De commentatoren hadden geen idee wie hij was en konden zijn naam niet eens uitspreken. Kortom, zijn poging werd niet bepaald serieus genomen.

* Al snel bleek dat er in de aanloop naar de wedstrijd een probleem was met Bikila´s schoenen. Zijn eigen schoenen had hij kapot getraind tijdens de voorbereidingen voor de Spelen, dus die kon hij niet meer gebruiken..

* In eerste instantie probeerde hij te lopen met schoenen die niet helemaal zijn maat waren, maar hier kreeg hij pijn en blaren van. Daarom besloot hij op de dag van de marathon op blote voeten de wedstrijd te lopen.

* Zijn voetzolen waren al gehard door de trainingen die hij op blote voeten op de hoge Ethiopische vlaktes had gelopen.

* Maar waar het lopen op blote voeten voor Bikila zelf normaal was, viel hij hierdoor tijdens de Spelen juist extra op. Door de mensen in het publiek en de commentatoren werd hierom gelachen.

* De marathon ging laat in de middag van start, in een verschroeiende hitte. De grootste concurrent van Bikila was de Marokkaanse Rhadi Ben Abdesselam.

* In de eerste fase van de marathon bleef Bikila achteraan in de voorste groep, maar langzaam maar zeker kroop hij steeds verder naar voren. Het was inmiddels donker geworden in Rome en in de laatste vijfhonderd meter van de marathon wist Bikila ook zijn laatste concurrent Ben Abdesselam achter zich te laten.

* Bikila kwam na twee uur, vijftien minuten en zestien seconden als eerste over de finishlijn, 25 seconden sneller dan Ben Abdesselam. Hij verbeterde hiermee het Olympisch record en vestigde een nieuw wereldrecord, voordat hij een vreugdedans deed onder de Boog van Constantijn, waar veel van zijn rivalen na de lange marathon simpelweg instortten.

* Hij was met deze prestatie de eerste sub-Sahararische Afrikaan die een gouden medaille won op de Olympische Spelen. Op de vraag waarom hij de marathon op blote voeten had gelopen, antwoordde hij: ´I wanted the world to know that my country Ethiopia has always won with determination and heroism´.

Zijn latere succes

* Na zijn succes op de Olympische Spelen van 1960 werd Bikila een nationale held in Ethiopië. Hij werd bij thuiskomst ontvangen door een enorme menigte en door de straten van Addis Abeba geparadeerd. Hij kon op audiëntie bij keizer Haile Selassie en werd onderscheiden met de Orde van de Ster van Ethiopië.

* In de jaren daarna bleef Bikila succes behalen. In 1961 won hij, voor de tweede en laatste keer op blote voeten, de marathon van Athene en datzelfde jaar won hij ook marathons in het Japanse Osaka en het Slowaakse Košice.

* Zijn ander groot succes kwam in 1964, toen hij goud won op de Olympische Spelen in Tokyo.

Tragisch einde

* Op 22 maart 1969 verloor Bikila ´s nachts de controle over zijn auto, die over de kop sloeg. Hij zat geklemd en werd er pas de volgende ochtend uitgehaald.

* Door het ongeluk raakte hij tot de nek verlamd. Na acht maanden herstel kon hij uiteindelijk zijn armen bewegen. Het ongeluk hield zijn passie voor sport echter niet tegen. Na het ongeluk was hij in zijn rolstoel nog actief  in boogschieten en tafeltennis. Sport gaat er nooit uit.

* Op 25 oktober 1973 overleed de 41-jarige Bikila in Addis Abebe aan een hersenbloeding, veroorzaakt door complicaties van zijn ongeluk vier jaar eerder.

* Zijn begrafenis werd door meer dan 65.000 mensen bijgewoond, inclusief keizer Haile Selassie. Bikila werd begraven in een tombe met een bronzen beeld in de Sint-Jozefkerk in Addis Abeba.

Zijn nalatenschap

* Het succes van Bikila lanceerde een tijdperk van grote Afrikaanse afstandslopers dat tot op de dag van vandaag voortduurt.

* Zijn succes was ook de aanleiding voor meerdere films, documentaires en boeken. Zijn uitzonderlijke prestaties mogen absoluut niet vergeten worden.

*** met dank aan  – Cindy Goosen – IS GESCHIEDENIS