Behouden Huis…

13 juni is niet de vrolijkste dag voor kalendermakers als wij. We moesten zelfs bij onze noorderburen te rade gaan voor een verhaal En vonden er eentje dat een beetje verkoeling brengt in deze warme tot zeer warme week.

* Willem Barentsz, Jacob van Heemskerck, Gerrit de Veer en de andere bemanningsleden waren geen poolonderzoekers. Zij voeren in opdracht van Hollandse handelaars. De zeelieden wilden via de poolzee naar het noordelijke deel van de Stille Oceaan varen en zo de handelsgebieden van Azië bereiken.

Eerste expeditie

* De eerste zoektocht naar de noordelijke route naar Azië werd gefinancierd door de invloedrijke handelaar Balthasar de Moucheron. In juni 1594 verlieten de vier schepen van de eerste expeditie de rede van Texel. Ze vonden een eilandje, dat ze Stateneiland (Nederland bestond toen nog niet, de stadstaten waren rijk door hun zeeverkeer) noemden en voeren daarna verder naar het noordoosten. De zee was helemaal ijsvrij. Ze keerden terug naar Nederland in de overtuiging dat de route naar Azië gevonden was.

Tweede expeditie

* De handelaars in Amsterdan en de andere handelssteden in Nederland waren verheugd en enthousiast. Onmiddellijk begon men met de samenstelling van een tweede reis. Men was er zo zeker van dat de weg naar China was gevonden, dat een volwaardige handelsexpeditie werd georganiseerd.

* De schepen vertrokken eind juni 1595. Het werd een moeizame reis, waarin veel mis ging. Er bleek veel meer ijs te liggen dan het jaar ervoor. Bevelhebber Nay gaf na enkele maanden op en gaf opdracht om naar de thuishaven te varen. De animo om een nieuwe reis te bekostigen was verdwenen. Daarom loofden de Staten-Generaal een hoge beloning uit voor degenen die er alsnog in zou slagen om de noordelijke doorvaart te vinden.

Derde expeditie

* Willem Barentsz (die van de Barentszzee) en een aantal mannen die de tweede reis hadden meegemaakt , wilden het nog wel een keer proberen.     Voor deze reis werden twee schepen uitgerust. Het ene schip stond onder bevel van Jan Cornelisz Rijp en het tweede schip stond onder leiding van Jacob van Heemskerck. Willem Barentsz was de stuurman van het schip van Jacob van Heemskerck. De schepen vertrokken in mei 1596.

* Al snel kregen Jan Cornelisz Rijp en Willem Barentsz onenigheid over de te volgen route. Bij Bereneiland gingen de schepen uit elkaar. Rijp probeerde een noordelijke route en Barentsz zeilde noordoost. Nadat Rijp in het ijs strandde heeft hij nog geprobeerd om Barentsz en Van Heemskerck achterna te zeilen, maar dit mislukte. In het najaar van 1596 was Jan Cornelisz Rijp weer terug in Nederland.

* Willem Barentsz en Jacob van Heemskerck kregen na het vertrek van Bereneiland al vrij snel de westkust van Nova Zembla in zicht. Met moeite passeerden zij de noordpunt. Het ijs bleek zo ondoordringbaar dat ze niet verder konden varen. Terug konden ze ook niet meer. Het schip zat in de val en dreef naar de kust van Nova Zembla, waar het vastvroor in het ijs.

* Willem Barentsz en Jacob van Heemskerck stelden vast dat ze deze winter niet meer bij Nova Zembla vandaan zouden komen. Het schip bood onvoldoende bescherming tegen de strenge vorst.

* De zeelui besloten een hut te bouwen waar de bemanning zou overwinteren. Dit huis kreeg de naam Behouden Huis. Voor de bouw van het huis en voor verwarming gebruikten de zeemannen boomresten die via de grote rivieren in Rusland en de zee door de stroming naar Nova Zembla waren gebracht.

* Het Behouden Huis werd onder leiding van de scheepstimmerlieden op Noorse wijze gebouwd. Het zag er uit als een blokhut. De wanden werden uit boomstammen opgebouwd, de rest van het huis bestond uit planken die van het schip kwamen. Een ton zonder bodem diende als schoorsteen.

* Hoewel de mannen enigszins beschut waren tegen strenge vorst, werd er veel kou geleden. Op de binnenwanden van het huis stond soms een ijslaag van enkele centimeters. Alleen rond het vuur vond men enige warmte.

Terugreis

* Half mei werd begonnen met de voorbereidingen voor de terugreis. Hiervoor werden twee boten getimmerd, maar het werk vlotte uiterst moeizaam. De mannen waren erg verzwakt, sommigen vertoonden tekenen van scheurbuik. Ook Willem Barentsz was ernstig ziek. Op 13 juni 1597 waren ze klaar voor vertrek.

* Willem Barentsz overleed een week na het vertrek van Nova Zembla. Uiteindelijk bereikten twaalf man, waaronder Jacob van Heemskerck en Gerrit de Veer, eind augustus de Russische nederzetting Kildin. Bij Kola, vlakbij Kildin, lagen op dat moment drie Nederlandse schepen.

* De overwinteraars konden hun ogen niet geloven, toen ze zagen dat een van hen Jan Cornelisz Rijp was. Rijp nam de avonturiers mee naar Maassluis, vanwaar ze via Den Haag naar Amsterdam reisden.

** Wat er daarna gebeurde, vertelt het verhaal van AbsoluteFigures niet. We zoeken verder.