Zaterdag 16 december 1944. Het was 15u23 toen een gigantische knal door Antwerpen klonk. De stad leefde al twee maanden onder angstwekkende oorlogsgeluiden. Elke dag, soms zelfs elk uur, viel er wel ergens een Duitse V1 – “vliegende bom” – of een V2-raket. ( met dank aan Historiek)
* In de zes maanden onder de V-terreur (van oktober 1944 tot en met maart 1945) zouden er bijna 6 000 neerstorten in de Antwerpse provincie, wat neerkomt op ongeveer 36 per dag.
*** Alleen al in Antwerpen en haar randgemeentes vielen 4 229 doden: een dodelijke gemiddelde van 25 per dag. In heel België kostte de V-bommenterreur aan meer dan 8 000 mensen het leven en werden er bijna 9 000 inslagen geteld.
Zo begint het boek van schrijver Pieter Ressien
* Wat er die zaterdag 16 december gebeurde in het hartje van Antwerpen was het bloedige dieptepunt van de terreur: een V2 trof de overvolle cinemazaal Rex.
* 567 mensen stierven onder het puin van de Rex. Onder hen 296 geallieerde soldaten tijdens een namiddagje uit. 291 andere bioscoopgangers werden met vaak ernstige verwondingen uit het puin gehaald. De bominslag was op slag de dodelijkste van de hele WO II.
(foto vrij/gratis) De enige rechtstreekse verwijzing naar het drama is een tegel bij de ingang van de UGC-cinema op de De Keyserlei, waar toen de Rex gevestigd was. Die kwam er pas in 2009.
* “Een jaarlijkse herdenking is er niet. De pers besteedt er amper aandacht aan. Politici verzamelen niet aan de tegel om de 567 slachtoffers te herdenken, zelfs niet na een jaar vol terreur zoals 2016”, zucht Pieter nog na al die jaren.
Het verhaal van Pieter
* ‘Het vergeten’ begon al op de avond van 16 december 1944 zelf. Net zoals bij de andere V-bombardementen mocht er niets in de pers verschijnen over het drama in de Rex.
* Het is moeilijk voor te stellen, maar op de radio of in de kranten viel er dus helemaal niets over dit bloedbad te horen of te lezen. De geallieerde overheden hadden kort na de bevrijding in september 1944 al een volledige censuur afgekondigd op alles wat met V1- en V2-inslagen te maken had.
* Zelfs op de bidprentjes werd enkel gesproken van ‘gestorven ten gevolge van oorlogsomstandigheden’. De geallieerde Rex-slachtoffers waren officieel ‘gesneuveld’.
* Met geen woord werd er gerept over de dodelijke V2 of de bioscoopzaal. Die censuur is eigenlijk altijd blijven bestaan.
* Wie waren de echte daders van het dodelijkste V-bombardement uit de geschiedenis? Om 15.17 uur lanceerde Batterie 500 in het Nederlandse Hellendoorn een raket. Na enkele minuten landde die op de Rex, met de bekende gevolgen.
* Doelbewust was de aanslag zeker niet. Heinz Wellmann, die de raket mee had afgevuurd, benadrukt: ‘Onze officieren vertelden ons nooit waar onze V2’s op gericht waren. We wisten van Londen en vermoedden ook Antwerpen, maar dat is ons nooit direct gezegd. Enkel de navigators wisten het, niet wij die de raketten moesten klaarmaken.’
* De V’s vormden de eerste generatie van een nieuw soort oorlogswapens die van op grote afstand hun doelwit konden treffen. Het aantal kilometers tussen de lanceerinstelling en de geviseerde steden was zo groot dat de daders meestal onwetend waren. Op afstand doden maakt onverschillig.
* Ondanks de strenge censuur bereikte het nieuws over de aanslag op Cinema Rex opvallend genoeg algauw Hitlers Arendsnest. Voor de Duitsers was de Rex een groot succes. Hun V-wapens waren in hun doel geslaagd: terreur zaaien in de geallieerde gelederen.
Wraak
Want dat waren de V1’s en V2’s … Vergeldingswapens. Vliegende bommen en raketten die gebouwd werden om de geallieerde steden te terroriseren.
Met de V-bommen wilden de Duitsers bovendien wraak nemen voor de terreurbombardementen op hun steden.
* De V-oorlog eindigde bovendien opnieuw met een weerwraak. Ditmaal waren het de Britten die op 3 en 4 april duizenden bommen dropten op Nordhausen, het stadje nabij het ondergrondse concentratiekamp Dora, waar de V-bommen werden gefabriceerd.
* Het resultaat: 8 800 doden, onder wie meer dan 1 500 concentratiekampgevangenen. Bij dat ene vergeldingsbombardement vielen meer doden dan bij alle V-inslagen in België samen.
* Oorlog werd beantwoord met oorlog, waardoor er duizenden burgerslachtoffers vielen. Van dit wraakzuchtig geweld was in België de Rex het bloedige dieptepunt.
* Begin april 1945 (ik werd toen 2) vielen er eindelijk geen V’s meer en kwamen de Antwerpenaren uit hun kelders. Ook de provincie haalde opgelucht adem.
* En plots mocht er wel over de maandenlange terreur gepraat en gepubliceerd worden. Dat resulteerde in verschillende boekjes en folders, maar vooral de tentoongestelde V1 en V2 op de Groenplaats vormden een ware attractie. Toch kwam er geen grote herdenkingsplechtigheid in de stad.
** Elke dag angst – De terreur van de V-bommen op België (1944-1945).
En daarna werd er opnieuw gezwegen. Jarenlang.
* Is het typisch Belgisch? Over moeilijke, pijnlijke onderwerpen spreken we liever niet.
“Den bompa heeft het moeilijk, laat hem maar.”
* Pas de laatste jaren, nu de generaties die de wereldoorlogen hebben meegemaakt stilaan dreigen te verdwijnen, komen de verhalen weer bovendrijven.
* Maar ondertussen lijkt het drama van Cinema Rex vergeten, ook al leeft het nog altijd onder vele Antwerpenaren.
Pieter : “En toch is het niet te laat. Zouden we vanaf nu op 16 december niet kunnen herdenken wat oorlog echt betekent? Een dag waarop we ons hoeden voor de logica van oog om oog en tand om tand. Want net zoals 76 jaar geleden in Antwerpen sterven er dagelijks nog talloze mensen door haat en vergelding.”
*** Pieter Serrien
Boek: Elke dag angst – De terreur van de V-bommen op België (1944-1945)
Lees ook: De V2-raket, de ballistische raket van de nazi’s
Overzicht van boeken van Pieter Serrien
* Pieter Serrien (1985, Kontich) is historicus en auteur van het boek Elke dag angst, waarin de geschiedenis van de V-bommenterreur en de Rex centraal staat.
* Hij herdenkt het drama van de Rex door de publicatie van een documentaire op YouTube en een slachtofferlijst op zijn website.
* Meer info vind je op www.pieterserrien.be/boeken/elke-dag-angst. Zie ook: www.facebook.com/pieter.serrien & www.twitter.com/pieterserrien
