De Franse natuurkundige Léon Foucault is één van de 72 grote Fransen die met hun naam in gouden letters de Eiffeltoren mogen sieren, Frankrijks voornaamste uithangbord.
Maar Foucaults ster rijst nog hoger … Er is zelfs een maankrater naar hem genoemd. Al bij al opmerkelijk voor een student medicijnen die … niet tegen bloed kon.
* Foucault was in 1850 ook de eerste die metingen deed naar de snelheid van het licht. Maar echt beroemd werd de kleine Fransman met de visualisatie van de draaiing van de aarde om haar as.
* Copernicus beweerde het in de zestiende eeuw, Galilei bewees het astronomisch in de zeventiende, maar niemand zag ooit hoe de aarde rond haar eigen as draait.
* Foucault klaarde het huzarenstukje met zijn beroemd geworden pendule. De idee achter zijn demonstratie is even simpel als doeltreffend…
* Stel, boven de Noordpool hangt een pendule heen en weer te zwaaien, vierentwintig uur lang, vastgehouden aan een denkbeeldig punt in de lucht.
° Doordat de aarde gedurende dat etmaal onder die pendule door draait, beschrijft de pendule vanaf de aarde gezien niet alleen een heen en weer gaande beweging, maar uiteindelijk ook een complete ronding rond de aardas, precies één keer per etmaal.
** Nu lijkt dit een zuiver theoretische oefening, maar Foucault voerde ze op 26 maart 1851 uit met grote precisie
* Natuurlijk niet boven de Noordpool, wel vanaf het plafond van het Panthéon in Parijs. Daar monteerde hij een koord van 67 meter lang met daaraan een bol van 28 kilogram zwaar. Boven de grond had Foucault een cirkel aangebracht met een schaalverdeling met daarop een laagje zand. De passerende pendule zou telkens wat zandkorrels wegduwen bij zijn doorgang, en maakte daarmee duidelijk welke afstand hij al had afgelegd.
* Veel Parijzenaars waren op de demonstratie afgekomen. Nadat een assistent de pendule in gang had gezet, begon deze aan zijn slingerbeweging
* Foucault schreef later in een artikel over de pendule: “Na een dubbele oscillatie die 15 seconden duurde, zagen we het ongeveer 2,5 millimeter links van zijn startpunt terugkeren. Bij elke volgende oscillatie groeide de afwijking proportioneel aan het verstrijken van de tijd.” (Een trilling of oscillatie is een periodiek herhaalde omkering van de bewegingsrichting)
* Het publiek was gefascineerd, de Franse wetenschappers nog meer. Want zij hadden … de aarde zien draaien.
** Foucault zou voor zijn werk een Copley Medal ontvangen van de Britse Royal Society . Even merkwaardig was de vaststelling dat een Fransman geëerd wordt door Engelsen. Dat fenomeen steeg zelfs nog boven de Eiffeltoren én een maankrater uit. (vrij naar Mv Straten)
***
