Categorie: ARCHIEF
KONING ALBERT I VALT VAN DE ROTS
Vandaag 17 februari is niet alleen Gene Pitney (zanger) jarig, maar ook onze oudste dochter Elly. Tot zo ver het goede nieuws. Minder goed verging het die dag de Belgische koning Albert I. Lees maar …
* Albert I was 58 in 1934 en een ervaren en enthousiaste alpinist. Die zaterdag 17 februari ging hij klimmen op de rotsen langs de Maas in Marche-les-Dames, nog steeds oefenterrein van de paracommando’s in rood en groen. Om vijf uur in de namiddag zou hij terug aan zijn auto zijn.
* Rond zeven was het donker en was er nog geen spoor te bekennen van de koning. Pas om twee uur ’s nachts werd een lijk gevonden. Zijn lijk, zo bleek. De schedel was helemaal verbrijzeld. Onmiddellijk kwamen een paar pertinente vragen naar boven.
* Waarom ging de koning alleen klimmen? Alpinisten beoefenen hun sport steeds met zijn tweeën. Hoe kwam het dat mensen uit de streek al urenlang naar de koning zochten en kapitein Jacques de Dixmude het lijk zelfs meteen wist te vinden na zijn aankomst aan de voet van de rots.
* De bril van Albert I , een speciaal model , werd onbeschadigd gevonden. Geen spoor van bloed of geweld, alsof hij daar was neergelegd.
En … waarom werd het lichaam van de koning , in strijd met de regels , nog voor het parket ter plaatse kwam naar Laken teruggebracht?
En … waarom werd er geen lijkschouwing verricht, iets wat in zulke omstandigheden altijd gedaan wordt?
En … hoe kwam het dat de koning slechts één enkele, maar dodelijke hoofdwonde had, en voor de rest geen schrammetje?
* Aangezien Albert een geoefende klimmer was, menen sommigen dat het zeer onwaarschijnlijk is dat hij om het leven kwam door een ongeval.
Verschillende theorieën zijn in de loop der tijden al voorbij gekomen. Zo zou de koning volgens sommige verhalen zelfmoord hebben gepleegd en er zijn ook mensen die menen dat Albert werd omgebracht door de Franse geheime dienst omdat Albert I het militaire akkoord met de Fransen wilde opzeggen. Geen van deze stellingen heeft men kunnen bewijzen.
* Het paleis beschouwde en beschouwt het overlijden van haar voorvader nog steeds als een ongeluk en gelooft niet in de complottheorieën die meteen naar voor werden gebracht. Verder onderzoek was/is uitgesloten. Het mysterie blijft. Leopold III werd de nieuwe koning van de Belgen.
(meer lezen in Historiek en Wikipedia – vrije, gratis foto’s)
Skrei, de Noorse liefdesvis
Morgen maandag 14 februari is het Valentijndag. Nog even herhalen wat we enige dagen geleden al over de Valentijnmanie vertelden…
Tijdens het paren zwemmen de vrouwtjes en de mannetjes buik tegen buik. Skrei wordt wel eens de liefdesvis genoemd. Omdat hij rond Valentijn (14 feb) wordt aangeboden is die naam gedroomd voor elke handelaar die een graantje van de Valentijnmanie wil meepikken. Valentijn valt dit jaar op een maandag. Wie er een historisch feestje wil van maken, deed er best aan de skrei al flink vooraf te bestellen bij zijn vishandelaar. Zeeverse skrei is immers maar een paar weken te koop.
* Elk jaar verlaten honderdduizenden jonge kabeljauwen hun verblijfplaats in het noordoosten van de Barentszee aan de poolcirkel. Hun bestemming zijn de warme wateren in het noordelijke deel van de Noorse kust, van Finnmark tot Stad, maar vooral rond de Lofoten, een eilandengroep voor de kust van Noord-Noorwegen.
* Warm is relatief. De watertemperatuur is door de Golfstroom aan de Noorse kust maar 4 tot 5 graden hoger, maar dat is comfortabel genoeg om er te gaan paaien: paren en kuit schieten.
* Vruchtbaar is de skrei alleszins. Een volwassen vrouwtje kan tot drie miljoen eitjes dragen. Als ze bevrucht zijn, schiet ze deze in het water. De eitjes stromen dan met de Golfstroom langs de kust terug naar het noorden. De larfjes die uit de eitjes komen, vreten zich vol met plankton, ontwikkelen zich in drie tot vier weken tot een visje en zwemmen verder naar de Barentszee.
* Na vijf tot zeven jaar zijn ze volwassen en keren ze elk jaar tussen januari en april terug naar de paaiplaatsen, waar ze het leven hebben gezien. Aan die jaarlijkse tocht danken ze hun naam: skrei is de afkorting van skreid, zwerver. Als de skrei in de Lofoten aankomt, heeft hij al zo’n 800 tot 1000 kilometer achter… de vinnen.
* Tijdens de trek eet hij minder en verandert ook zijn voedingspatroon. Hij verorbert dan vooral garnalen en lodde (kleine visjes uit de zalmfamilie). De krachtmeting tijdens de trek en het andere voedsel veranderen de vleesstructuur van de skrei: het vlees wordt steviger en witter dan dat van de gewone kabeljauw.
* De migratie van de skrei vormt de basis voor de belangrijkste seizoenvisserij in Noorwegen en dat is al eeuwen zo. In de oude Egils sage werd voor het eerst gesproken over de skreivisserij op de Lofoten. Het verhaal gaat over Torolv Kveldulvesson, die zijn mannen er in het jaar 875 op uitstuurde om op skrei te gaan vissen.
* Die skrei werd verwerkt tot stokvis en naar Engeland vervoerd. De skreivangst moet echter al veel ouder zijn. In een grot op Flakstadoy, een van de Lofoteneilanden, dat al bewoond was in het Stenen Tijdperk, vond een groep archeologen een massa botfragmenten van skrei terug.
OPGEWACHT IN KRAAMKLINIEK
Om skrei te vangen, gaan de vissers niet de zee op: ze wachten tot hij in hun vangstgebied is aangekomen. Vlakbij de kraamkliniek wordt hij opgewacht en gevangen.
* Het is vreemd: overal ter wereld wordt gevreesd voor het uitsterven van de kabeljauw en in Noorwegen wordt hij zonder omhaal gevangen. En dan nog uitgerekend op het moment dat hij met zijn nageslacht bezig is.
* De Noren zijn zeer gevoelig voor die internationale kritiek. Ze hebben immers zelf de gevolgen van de overbevissing ondervonden. Op het einde van de negentiende eeuw visten meer dan 32.000 vissers op skrei. In het recordjaar 1947 werd 146.000 ton skrei aan land gebracht, in 1988 was dat nog maar 12.000 ton.
* De Noren wilden vooral niet meemaken wat de Canadezen overkwam. De kabeljauw voor Newfoundland, aan de Canadese kust, behoorde honderden jaren lang tot de rijkste voorraden ter wereld. Tot moderne hoogzeetrawlers de zee in recordtijd leegvisten. Het kabeljauwbestand is er nog steeds niet hersteld. Daarom besloten de Noren tot drastische maatregelen. Ze beperkten de vangstquota en laten de vangst op skrei alleen toe voor vissers met een vergunning. Van die vergunningen is 70 % aan kleinschalige visserij uitgereikt en 30 % aan de grootschalige visserij. Aan elke vergunning is een quotum gekoppeld.
* Patrouilleboten van de Lofoten Visserijcontrole Autoriteiten kijken er in alle havens op toe dat geen enkele vissersboot voor 6 uur ‘s ochtends vertrekt en dat de boten voor 18 uur ‘s avonds weer binnen zijn. Na 18 uur is vissen verboden.
* Van de 32.000 skreivissers zijn er honderd jaar later nog zo’n 2.500 over. Zowat driekwart van hen komt van de Lofoten, de rest uit andere delen van Noorwegen. Hun vangstgebieden zijn verdeeld op basis van de vangstmethode.
* In bepaalde delen mag immers alleen met lijnen worden gevist, in andere delen alleen met netten. Het lijnvissen is een van de oudste methoden. Aan lange vislijnen wordt om de drie meter een haakje gehangen. Elke vislijn heeft zo’n 250 haken waaraan aas wordt bevestigd. Die lijnen worden uitgehangen en voor de vangst weer opgehaald. Het lijnvissen heeft als voordeel dat de vis niet beschadigd wordt.
* De beperkende maatregelen van de Noorse overheid hebben succes. Recordvangsten zijn het niet meer, maar toch werd vorig jaar nog altijd 37.000 ton skrei gevangen. Niet al deze vis komt vers op de markt als skrei, de grootste partij wordt verwerkt tot stokvis of klipvis.
* Om er stokvis ( Torrfisk) van te maken wordt de vis in de openlucht aan rekken opgehangen. Na enkele maanden heeft hij tot 40 % van zijn vocht verloren. De beste kwaliteit is bestemd voor Italië. Klipvis ( Klippfisk) is gezouten skrei die wordt geperst en vervolgens gedroogd. De vis verliest op deze manier 60 % van zijn vocht en is dan beenhard.
* Klipvis gaat vooral naar Portugal en Brazilië, waar hij als bacalhau wordt verkocht. Zo’n 10 % van de vangst wordt vers aangeboden. Verse skrei is ook bij ons te vinden in de vishandel en herkenbaar aan een kwaliteitslabel, een plaatje dat is aangebracht op de eerste vin van de vis.
Dat label kan alleen worden aangebracht door leveranciers die geregistreerd zijn bij de Norwegian Seafood Export Council.
* Het label moet garanderen dat de vis op de dag van de vangst zelf verpakt is, dat de viszone, de naam van de visboot en het tijdstip van aankomst en verwerking opspoorbaar zijn en dat hij in een optimale verpakking en gekoeld is aangeleverd.
* Tijdens het vissen wordt elke vangst meteen verwerkt. De nog levende vis moet meteen gekeeld worden. Op die manier wordt alle bloed uit het lichaam gepompt, want stokvis en klipvis mogen geen enkel spatje bloed meer bevatten. Dat zou het droogproces verstoren.
Niets gaat verloren
De skrei mag je best het varken van de zee noemen, alle onderdelen van de vis worden gebruikt.
* De ingewanden worden verwijderd en zijn bestemd voor verwerking tot meststof. De viseieren worden verwerkt tot een pasta en van de lever wordt een soort levertraan gemaakt.
* Tijdens het vangstseizoen van de skrei zakken de schoolkinderen na de lesuren af naar de visfabrieken voor een goed betaald baantje. Zij snijden de tongetjes uit de skreikoppen. Die tongetjes worden meestal gefrituurd gegeten en zijn met hun krokante korstje en zachte interieur een delicatesse. De koppen worden gedroogd en naar de Afrikaanse westkust verscheept waar ze erg geliefd zijn.
(gelezen in dS uit … 2007)
Brieven uit varendonk
Geachte lezers ,
Een paar maanden geleden heb ik in deze goede en gewaardeerde krant de mededeling gelezen dat in oktober 1971 , dus precies 50 jaar geleden Veerle en Varendonk één gemeente werden.
Dat is allemaal achteloos voorbij gegaan , waarschijnlijk door de moeilijke tijd , maar het is zeker geen historische gebeurtenis geweest die wij zomaar mogen vergeten. Er zijn heel wat mensen met Varendonkse wortels – ”roots” zeggen diegenen die onze mooie moedertaal een beetje aan hun laarzen lappen – die zeer kort daarna in het nieuwe Veerle een zeer grote rol zijn gaan spelen en nu nog.
Daarom wou ik op dat feit hier toch nog eens terugkomen en ben ik gaan zoeken in vergeelde schriftjes van vijftig jaar geleden . En ik heb wel wat interessants gevonden.
Ik zoek nog naar de schrijver ervan , maar vermits ik er toch wel enkele keren zal kunnen op terugkomen , heb ik wel enkele weken de tijd om tot een resultaat te komen. Ik heb er al wel een goede titel voor gevonden :
Brieven uit varendonk! 1
Het begon wel met een beschrijving van de parochie waartoe Varendonk op dat moment behoorde , namelijk tot Sint-Lambertus Westerlo , waar iets tevoren , dus nu meer dan vijftig jaar geleden, een grote hap was weggebeten , namelijk Bergom , dat een eigen kerk had gekregen en dus een parochie was op zichzelf. Daarna begint het…….
……..Maar een klein stukje grond bleef zich hardnekkig aan Westerlo en deken Fierens hechten: Varendonk. (foto LV – ook op zijn doodsprentje)
Het was de naam die uiteindelijk overbleef van drie woonkernen die in het Ancien Regime de naam droegen van Blaardonk , Varendonk ende Watereynde!
Die bleven kerkelijk Westels , zelfs toen ze door het weglopen van grote stukken Bergom helemaal niet meer aan Westerlo grensden.
Ik heb die trouw en gehechtheid van dichtbij meegemaakt , toen ik een beetje onverwacht twintig jaar later enige verantwoordelijkheid mocht dragen in die kleine gemeenschap . Het waren plekjes en mensen om te koesteren.
De gemeenschap was wel in de loop van de Franse tijd een deel van haar naam kwijt geraakt .
Daarnet heb ik geciteerd dat ze ooit de naam had gedragen van Blaardonk , Varendonk ende Watereynde . Dat Blaardonk is ze snel kwijtgeraakt omdat dat slechts drie hoeven waren die er nog liggen tussen taverne ‘t Laak en Trichelhoek-Eindhout.
In de late middeleeuwen waren die hoeven in de Nederlanden bekend omdat zij voor hun drieën maar een broodbakoven hadden. Dit terloops ! Op het einde van het Ancien regime droeg het gemeentezegel nog steeds de beide namen : dominium de Vaerendonck et Watereynde.
En in de Franse tijd, toen er vele kleine gemeenten werden opgeslorpt en ingeslikt , Eindhouthamme door Eindhout bv ( 1808) , is er nergens sprake van enige dergelijke operatie waardoor Watereinde moest verdwijnen.
Het is nog een goed bewaard geheim hoe het gemeentedeel Watereinde nabij Veerle en de Goorbeek uit de gemeentenaam verdween ten voordele van het ver van de weg gelegen Varendonk nabij het Elsschot en Mie Maan.
De politieke macht werd in die kleine gemeente uitgeoefend door twee grote families: de familie Rens eerder uit Watereinde , en de familie Verboven uit het echte Varendonk!
Heeft de Varendonkse macht op een bepaald moment het deel Watereinde van de naam gegooid met in het achterhoofd de overtuiging dat voor zo weinig mensen 1 naam genoeg was? Ik weet het niet.
Waarheid is wel dat de Varendonkse gemeenschap honderd jaar lang geprobeerd heeft een brede weg te laten aanleggen tussen Veerle en Herselt , met het echte Varendonk er midden in! Het is er nooit van gekomen en hier is de “wat als” vraag noodzakelijk!
Indien die weg er had gekomen, zou de gemeenschap van Varendonk nabij Mie Maan en het Elsschot zeker tot grotere ontwikkeling zijn gekomen!
Volledigheidshalve moet ik er wel aan toevoegen dat nu tweehonderd jaar geleden de burgers van Varendonk een petitie hebben gestuurd naar het provinciebestuur om te worden aangehecht bij Eindhout….
Mijn spontane vraag was: waarom bij Eindhout? Waarschijnlijk omdat ze met Westerlo geen echte grens hadden , of omdat ze berekenden dat ze politiek een grotere invloed zouden gehad hebben in Eindhout?
Nog even terug naar de stelling van in het begin :
Na die 20 jaren tussen 1951 en 1971 was het duidelijk dat hoezeer Varendonk ook zijn eigen politieke leven heeft geleefd , de kerkelijke trouw aan Westel en aan de deken was gebleven en dat bij de beide families.
Tot daar de tekst uit het schriftje van “de Zaaier”.
Maar deze inleiding heb ik nodig voor mijn volgende verhaal…..En , waarde trouwe lezer , dat houd ik dan in petto voor binnen enkele dagen.
Louis Vuren
p.s. Varendonk bezat lange tijd het kleinste gemeentehuis van het land. Het betrof een omgebouwde kapel waarin nog lange tijd wereldlijke huwelijken werden gesloten. Voor kerk en pastoor trouwen gebeurde in Westerlo.
*** Hieronder een koppel dat ooit in Varendonk voor de wet trouwde (net als mijn ouders lv). Zij deden hun huwelijk eind 2015 nog eens ludiek over voor tv en plaatselijke pers. Op de nipper , want beiden zijn intussen overleden.
de dag van scholastica
10 februari lijkt wel een dode dag op evenementenkalenders. Niet één is bruikbare kost om de lezers van GvL te bekoren. Daarom zocht ik toevlucht op – de scheurkalender – en zag met lichte verbijstering dat 10 februari is toegewijd aan de Heilige Maagd Scholastica. Scholastica … de naam alleen al.
* Als oude kroegtijger weet ik natuurlijk wat ‘schol’ is, maar daar kwam ik geen voet mee verder. Dan maar even het internet op, meer speuren en uitkomen bij … de Nederlandse Dionysiusparochie.
* De heilige vrouw Scholastica is een zusje van de latere heilige Benedictus. Volgens sommige mensen is ze zelfs zijn tweelingzus. In elk geval houdt ze veel van haar broer. Ze wil hem in alles naäpen.
* Als Benedictus in de eenzaamheid gaat wonen, wil zij dat ook.
* Wanneer Benedictus voor zijn broeders in Subiaco kloosters sticht, komt er voor Scholastica onderaan de berg ook een klooster.
* Trekt Benedictus naar Monte Cassino, dan bouwt hij ook voor Scholastica een armzalig kloostertje. Daar wordt Scholastica de eerste abdis. Zo heeft Scholastica als eerste de regel van Benedictus voor vrouwen ingevoerd.
* Scholastica krijgt gauw volgelingen. Ze is een echt voorbeeld voor de vrouwen. Ze bidden veel, maar vergeten de mensen niet. Met veel liefde zorgt Scholastica voor de zieken en de armen. Vaak ook bidt Scholastica voor de mensen die slecht leven. Ze doet veel boete opdat God die mensen zal helpen.
* Er is één dag in het jaar waarop Scholastica zich heel erg verheugt. Want op die dag komt haar broer naar haar toe. Dan bidden ze samen, en praten over God en over de mooie dingen van het leven. Over de laatste ontmoeting van Scholastica en Benedictus bestaat een mooi verhaal…
* Scholastica voelt dat ze haar broer deze dag voor de laatste keer heeft gezien. Het was een heerlijke dag. Maar nu valt de avond snel en Benedictus maakt zich klaar voor het vertrek. Scholastica smeekt hem tot de volgende morgen te blijven. Benedictus antwoordt: “Een monnik kan toch onmogelijk de nacht buiten het klooster doorbrengen.”
* Benedictus wil dus zelf heel trouw zijn aan zijn regel. Die verbiedt dat vrouwen in de cellen van de monniken komen. Daarom ook heeft Benedictus nooit toegestaan dat zijn zus bij hem in het klooster kwam wonen.
* Benedictus is klaar voor vertrek naar zijn klooster. Tenminste, dat denkt hij. Want op dat ogenblik laat Scholastica haar hoofd op tafel vallen en begint ze heel erg te huilen. Heel stil vraagt ze aan O.L.Heer ervoor te zorgen dat Benedictus niet weg kan gaan.
* Het is de hele dag stralend weer geweest en ook nu nog is er geen wolkje aan de lucht. En wat denk je dat er gebeurt?
Scholastica is nog niet uitgebeden of de lucht wordt pikkedonker. Het begint heel hard te donderen, de regen valt met bakken uit de hemel. Daar kan Benedictus onmogelijk door.
* Een beetje boos zegt Benedictus: “Moge God je vergeven wat je hebt gedaan.” Maar zonder blikken of blozen antwoordt Scholastica: “Ik heb van jou wat verlangd, maar je hebt het geweigerd. Daarom heb ik het aan God gevraagd en die heeft het me gegeven.”
Benedictus is heel verbaasd over de macht van het gebed van zijn zus. Hij blijft de hele nacht bij haar. Samen bidden ze psalmen en andere gebeden en praten veel over God.
* Vroeg in de morgen nemen broer en zus afscheid van elkaar. Scholastica is bedroefd omdat ze weet dat ze haar broer hier op aarde nooit meer zal zien. En ze krijgt gelijk.
* Drie dagen later ziet Benedictus de ziel van Scholastica als een duif de hemel binnenvliegen. Een paar dagen later komt men hem vertellen dat Scholastica gestorven is.
En nog markanter: ze ging de hemel binnen precies op het uur dat Benedictus de duif de hemel zag binnenvliegen. Dat gebeurde in het jaar 542…
* Begrijp je nu waarom Scholastica vaak wordt afgebeeld als abdis in een zwart kloosterkleed en met het boek van de regel in haar hand. Meestal is er op de afbeelding ook een duif te zien.
* De mensen roepen Scholastica vaak aan om bescherming tegen onweer. Ook als ze regen nodig hebben, bidden de mensen tot Scholastica. Zo simpel is dat.
Watersnoodramp 1953
In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 voltrok de Watersnoodramp zich. Door springtij en een noordwesterstorm stijgt het water snel en overstromen grote delen van de provincie Zeeland en West-Brabant en de Zuid-Hollandse eilanden. De ramp kost aan meer dan 1 800 mensen het leven.
* Na deze Watersnoodramp voerde Nederland , om herhaling te voorkomen, het Deltaplan uit .
* Zaterdagmiddag, 31 januari 1953 stak er een stevige wind op. Het KNMI waarschuwde op de radio voor een tijdelijke zware storm, die kon leiden tot gevaarlijk hoog water.
* Veel haalde de waarschuwing niet uit, want de meeste waterschappen waren nog niet geabonneerd op de dienst voor stormwaarschuwingen en … niet iedereen had een radio of telefoon.
* Omdat de storm langzaam uitgroeide tot een noordwesterstorm van windkracht tien (orkaankracht) raakten steeds meer schepen op de Noordzee in nood.
* Het eb bleef uit, het water stond weldra even hoog als bij vloed. En dat terwijl niet alleen de vloed nog moest komen. Het werd een springvloed, waardoor het water nog hoger zal komen te staan.
* Het gaat overigens om een zogenaamde ‘lage springvloed’ en daarbij mag men eigenlijk nog van geluk spreken. Twee weken later zou sprake zijn geweest van hoge springvloed en zou het water nog 40 centimeter hoger komen.
* Zaterdagavond worden op veel plaatsen dijkwachten ingesteld om de dijken in de gaten te houden. Langs de havens worden zogenaamde vloedplanken bevestigd, planken die half verrot blijken te zijn, maar die het hoge water tegen moeten houden.
(met dank aan ‘Historiek’)
Lees hier verder over de watersnoodramp van 1953. Zeker doen – met vele foto’s –
FENOMEEN MILLEKE BOS
Voetbalclub de Ware Vrienden huldigt volgende zaterdag 29 januari om 14.00 uur
Mil Bos . Ook jij wordt verwacht op deze niet alledaagse plechtigheid.
90 jaar jong en 65 jaar actief scheidsrechter
- Geboren in Tessenderlo, 1932.
- In 1957, op 25-jarige leeftijd, begon hij als scheidsrechter de thuiswedstrijden te fluiten van achtereenvolgens vier ploegen van de reguliere competitie (ook jeugd) en amateurclubs en sinds 1999 de Ware Vrienden (Veerle). Gerekend aan ‘slechts’ 15 matchen per seizoen is hij ongeveer aan zijn duizendste wedstrijd toe. (Vergelijk huldigingen van voetballers die ‘slechts’ 300 wedstrijden voor hun ploeg spelen).
- Nu, in zijn 90ste, is hij ongetwijfeld de oudste actieve scheidsrechter van het land en zeker ook met de langste staat van dienst.
- Hij komt uit een gezond gezin. Zijn oudste zussen zijn 101, 97 en 92 jaar, zijn oudere broer is 94. Met zijn 90 jaar is hij ‘slechts’ de vijfde oudste uit hetzelfde gezin. Ook dat moet een nationaal record zijn. (Kwatongen beweren dat ze Mil ‘onze kleine’ noemen).
- Om bij te blijven loopt hij nog iedere week ongeveer 12 km en voor de corona nam hij vaak deel aan stratenlopen.
- Hij rijdt als wielertoerist een keer per week met ‘broekjes’ of ‘snotneuzen’ van omstreeks 75-80 jaar.
- Hij is al 25 jaar lang vaste vrijwilliger van een zorgcentrum. Op de wekelijkse tochtjes duwt hij rolstoelen waarin mensen zitten die bijna steeds jonger zijn dan hijzelf. (Swa VG)
De huldiging gebeurt op het terrein in open lucht en dus coronavrij: Lakstraat 91 in Veerle(-Heide)- Laakdal. Ook U bent van harte welkom.
Auschwitz bevrijd
Op 27 januari 1945 wordt vernietigingskamp Auschwitz bevrijd door het Russische Rode Leger. Het in het zuidwesten van Polen gelegen kamp is dan bijna leeg.
* In de zomer van 1940 hebben de nazi’s aan de rand van het Poolse stadje Oświęcim een concentratiekamp ingericht om Poolse tegenstanders van het nazi-regime gevangen te zetten. Het kamp wordt Auschwitz genoemd omdat de oude Duitse naam van Oświęcim was.
* Naar Auschwitz worden gedurende de Tweede Wereldoorlog in totaal ruim anderhalf miljoen mensen, voor het overgrote deel Joden, gedeporteerd. Zo’n 1,1 miljoen van hen wordt direct na aankomst vergast of doodgeschoten. Daarnaast komen er ruim 200.000 mensen om door ziekten of honger.
* Eind 1944, als het Rode Leger oprukt en Auschwitz nadert, beginnen de nazi’s met het vernietigen van bewijsmateriaal. De administratie wordt vernietigd en in oktober worden de gaskamers op bevel van Heinrich Himmler, de architect van de Holocaust, buiten gebruik gesteld. Daarna begint de systematische opheffing van het kamp.
Dodenmarsen
* Als duidelijk is dat de Russen in de buurt zijn, dwingen de nazi’s zo’n zestigduizend overgebleven gevangenen om met hen richting Duitsland te lopen. Tijdens deze zogenaamde dodenmarsen komen nog eens duizenden gevangenen om het leven. Wie niet de kracht heeft om verder te lopen of probeert te vluchten, wordt ter plekke doodgeschoten.
* Op 27 januari 1945 wordt het kamp bevrijd. De Russen treffen in Auschwitz nog ongeveer 8 000 gevangenen aan. De meesten zijn doodziek. De paar overgebleven bewakers worden nog diezelfde dag door de Russen gedood.
Kampcomplex
Auschwitz was niet één kamp, maar een kampcomplex dat bestond uit drie hoofdkampen – Auschwitz I, Auschwitz-Birkenau (ook wel Auschwitz II genoemd) en Auschwitz-Monowitz (Auschwitz III). Daarnaast waren er nog negenendertig satellietwerkkampen.
De naam Auschwitz is symbolisch geworden voor de vernietigings- en concentratiekampen van de nazi’s. (met dank aan Historiek voor teksten en vrije foto’s)
LICHT ZONDER GAS OF VUUR
Op 27 januari 1880 ontving de Amerikaanse zakenman en uitvinder Thomas Alva Edison (1847-1931) patent op de gloeilamp.
* Edison was niet alleen uitvinder, hij had ook een groot zakelijk talent. In totaal zette hij meer dan tweeduizend uitvindingen op zijn naam.
* Veel van deze uitvindingen waren niet geheel van hemzelf. Vaak kocht hij uitvindingen op waarna hij ze perfectioneerde en op zijn naam liet zetten.
* Eerst had Edison de fonograaf ontwikkeld, daarna richtte hij zich voornamelijk op de de gloeilamp. De Brit Sir Joseph Swan was daarmee op dat moment overigens al zeker twintig jaar bezig.
* Edison besteedde veel tijd aan het maken van een draad die niet snel zou doorbranden. Joseph Swan was Edison voor. Hij was de eerste die een gloeilamp liet branden. Edison ontwikkelde het concept hierna door.
* Hij begreep dat er een dubbel bedradingssysteem gebruikt moet worden zodat de stroomkring niet onderbroken werd als de lamp uitgeschakeld wordt.
* In 1879 werd de gloeilamp voor het eerst in het openbaar ontstoken. De New York Herald schreef over die lamp: ‘Ze maakt licht, zonder gas of vuur, goedkoper dan olie.’
* Tien jaar nadat Edison zijn gloeilamp had ontwikkeld werd ze gebruikt tijdens de Wereldtentoonstelling van Parijs (1889).
* De Eiffeltoren werd toen verlicht door duizenden Edisonlampen. De Fransen waren onder de indruk en riepen Edison uit tot ‘het grootste genie aller tijden’.
* De Franse president verleende hem toegang tot de ‘Orde van het Legioen van Eer’.
*** De uitvinding van Edison bleek erg bruikbaar. De eerste elektriciteitscentrale die in New York werd gebouwd was helemaal op Edisons uitvinding gebaseerd. (Historiek-vrije foto)
Een oor kwijt …
23 december 1888 verloor de excentrieke Nederlandse schilder Vincent van Gogh helemaal een oor of een stuk ervan. Of hij het oor zelf afsneed of iemand anders dat deed , is 133 jaar later nog niet helemaal duidelijk.
* In 2009 wezen twee Duitse kunstwetenschappers nog met de beschuldigende vinger naar de Franse kunstschilder Paul Gauguin die een tijdje bij de Nederlander woonde.
* De Fransman zou eind 1888 tijdens een ruzie met een zwaard de oorlel van de Nederlandse schilder hebben afgehakt of –gesneden.
* De Britse kunstwetenschapper Martin Bailey meende echter te weten dat de schilder eigenhandig zijn oor afsneed nadat zijn broer Theo meldde dat hij zich had verloofd.
* Tot nu toe werd aangenomen dat de kunstenaar in december 1888 in een waanzinnige bui zijn oor met een scheermes bewerkte. In Van Gogh’s Ear, the true Story, van Bernadette Murphy , wordt toegelicht dat Van Gogh niet alleen een deel van zijn linkeroor heeft afgesneden , maar zijn hele oor.
* Murphy baseerde haar bewering door een brief van de arts die van Gogh behandelde na het wereldberoemde oorincident. Uit tekeningen die dokter Félix Rey op de brief maakte , valt op te maken dat de gekwelde kunstenaar zijn hele linkeroor afsneed.