Categorie: CULTUUR

de Steen van Rosetta

Op 27 september 1822 , vandaag 199 jaar geleden, maakt de Franse geleerde ‘Jean-François Champollion’ bekend dat hij de Steen van Rosetta heeft ontcijferd.

* De beroemde granieten steen werd in 1799 gevonden en bevat dezelfde tekst in drie verschillende talen. De steen is daarmee van groot belang voor de ontcijfering van hiërogliefen.

* Dat hiërogliefen bij de oude Egyptenaren horen is al eeuwen bekend, maar waar al die speciale tekens precies voor stonden, was lange tijd minder geweten. Bij het vertalen van de Egyptische hiërogliefen speelt de vondst van de Steen van Rosetta een erg grote rol.

* In 1799 vindt een officier in het Napoleontische leger in Egypte een steen met inscripties. Er worden wel vaker stenen met inscripties gevonden, maar deze steen is speciaal.

** Op de steen zijn niet alleen hiërogliefen te vinden, maar ook 32 regels demotische – en 54 regels Griekse tekst.

* De demotische taal was in het oude Egypte een soort volks- en handelstaal. De steen heeft een afmeting van 112 bij 76 centimeter en bevat dezelfde tekst in deze drie verschillende talen.

* Drieëntwintig jaar na de vondst van de steen slaagt de Franse geleerde Jean-François Champollion erin de steen te ontcijferen. Hij levert daarmee meteen de sleutel voor het vertalen van de hiërogliefen.

* Op de Steen van Rosetta is een decreet (verordening) van een priestersynode te vinden. Deze synode werd in 196 voor Christus in Memphis gehouden.

* Er worden onder meer afspraken gemaakt over belastingen, schenkingen aan tempels, maatregelen tegen overstromingen en het oprichten van beelden van de Egyptische koning Ptolemaeus V (203-180 v.Chr).

* De Steen van Rosetta is veruit het bekendste meertalige document dat van belang is geweest voor de ontcijfering van hiërogliefen. Tegenwoordig bevindt de steen zich in het British Museum in Londen.  (met dank aan Historiek)

 

Verder op 27 september:

  • 1821 – Mexico’s onafhankelijkheid wordt erkend na 11 jaar oorlog.
  • 1825 – Voor het eerst trekt een stoomlocomotief (de Locomotion No.1, bestuurd door George Stephenson), een passagierstrein.
  • 1854 – Het stoomschip Arctic zinkt met 300 mensen aan boord. Dit was de eerste grote ramp op de Atlantische Oceaan.
  • en …
  • 1997 – Bob Dylan treedt in Bologna op voor paus Johannes Paulus II.

MONT SAINT-MICHEL

 

Knipsel451De Mont Saint-Michel is een klein, rotsachtig eiland in buurland Frankrijk, bekend om zijn middeleeuwse abdij.

* Op de torenspits van de abdijkerk staat sinds 1898 een beeld van de heilige Michaël dat honderdzeventig meter boven de baai uitsteekt.

* Het eiland ligt 1 kilometer van de kust van Bretagne, over land bereikbaar bij eb maar bij vloed omringd door zeewater.

* Om het de toeristen naar de zin te maken, loopt er tegenwoordig een smalle brug, met pendeldienst, naar het eiland. De Mont Saint-Michel, met zijn trapstraten, is alleen toegankelijk voor voetgangers.

Korte historie

* De geestelijke gemeenschap op de Mont Saint-Michel werd rond 700 gesticht door bisschop Aubert en zijn volgelingen. Die kwamen toen, op de nog door het bos omringde berg in eenzaamheid bidden. Volgens de overlevering vond in maart 709 een enorm hevige stormvloed plaats waarbij de heuvel in zee kwam te liggen.

* In 847 werd de berg ingenomen door onze doetjes, de Vikings/Noormannen. De kanunniken namen de vlucht. Sindsdien werd het een komen en gaan van bezetters allerlei.

* Vanaf 1874 werden abdij en wallen toegewezen aan de diensten van de historische monumenten behorend tot het Ministerie van Schone Kunsten. Sedertdien werden kosten noch moeite gespaard om de gebouwen in hun oude glorie te herstellen.

* Sinds 2001 verzorgen monastieke broeders en zusters opnieuw de religieuze aanwezigheid in de abdij. Ze verzorgen in de zomer erediensten in de abdijkerk, in de winter in de crypte “Notre-Dame des Trente Cierges”.

Knipsel658Verzanding

* De baai van de Mont Saint-Michel verzandt op een natuurlijke wijze. De zoute moerasgronden worden jaarlijks 20 ha groter. Een later gebouwde dijk belette de getijdenstromingen rond de berg en zorgde zo voor een versnelling van de natuurlijke verzanding van de baai.

* In 1983 werd de dijk weer afgebroken. Een nieuwe afdamming werd tussen 2006 en 2009 uitgevoerd.

* Tussen 2010 en 2011 werden nieuwe parkeerplaatsen op het vasteland aangelegd en werd de shuttledienst voor het vervoer van de toeristen van en naar de berg gestart.

* In 2014 werd de oude parkeerplaats van 15 hectare aan de voet van Mont Saint-Michel verwijderd en werd de brug naar het eiland geopend.

* In 2015 werd uiteindelijk de verbindingsdijk afgebroken. Sindsdien kan men op dagen met voldoende hoogwaterstand de berg weer als eiland bewonderen.

‘De Leeuw van Vlaenderen’

conscienceHendrik Conscience. Met zijn historische verhalen in het Nederlands creëerde hij in de 19de eeuw een nieuw publiek van lezers en wilde hij de Vlamingen meer zelfvertrouwen geven om – tegen de dominante Franse cultuur in – voor hun eigen taal en rechten op te komen.

* Tegelijk bleef Conscience zijn leven lang een voorstander van het Belgische staatsbestel, in tegenstelling tot anderen die Vlaanderen liever zagen aansluiten bij Nederland.

* Hendrik Conscience, zwak en ziek in zijn jeugd, werd in die tijd door zijn moeder overstelpt met Antwerpse verhalen. Dat ontwikkelde zijn denken en zijn fantasie. Op de speelplaats was hij voor zijn vriendjes een kei van een verteller.

* Door zelfstudie bracht hij het tot hulponderwijzer en klerk en andere baantjes bij stad en staat. Tot hij definitief schrijver werd.

images5482* De besnorde Consciense schreef vooral historische romans, waarbij hij roemrijke episodes uit de Vlaamse en Belgische geschiedenis behandelde.

* Zijn meesterwerk,  De Leeuw van Vlaenderen (1838) is ook veruit zijn bekendste werk. Hij schreef het op zijn 26ste, doordrenkt van romantiek en Vlaamsgezindheid.

* Conscience schreef nog tientallen andere historische romans, waaronder In ’t Wonderjaer (1837) en Jacob van Artevelde (1849).

* Omdat zijn moeder uit de Kempen afkomstig was, bracht hij ook veel tijd door op het platteland, waar hij inspiratie vond voor populaire landelijke verhalen zoals De loteling (1850) of De kerels van Vlaanderen (1871). In Zoersel kun je nog steeds ‘het Boshuisje’ bezoeken.

* Illustratief voor zijn Vlaams-Belgische houding is dat hij in opdracht van de overheid een Geschiedenis van België schreef (1845), die hij opdroeg aan Leopold I.

* Met zijn historische romans wilde hij de Vlamingen doen lezen over hun eigen geschiedenis en in hun eigen taal, maar ook buiten de literatuur nam Conscience het op voor het Nederlands en de positie van de Vlamingen in de jonge staat België.

* Zijn werk was van grote invloed op de Vlaamse Beweging.

images1465

* Conscience genoot bij leven en na zijn dood een erg grote waardering in binnen- en buitenland. Zijn standbeeld, dat vandaag nog steeds op het naar hem genoemde plein in Antwerpen staat, werd nog tijdens zijn leven onthuld (in 1881). Duizenden mensen namen  aan de festiviteiten deel.

* Conscience ontving tot twee keer toe de Staatsprijs voor Vlaamse Letterkunde (1854 en 1869). Hij werd 71.

* In 2005 werd hij genomineerd voor de titel ‘De Grootste Belg’. Hij eindigde op de 10de plaats.

*** Onze Ludo Helsen is een gelauwerde Consciencekenner.

‘Het Arnolfini-echtpaar’

Portrait_of_a_Man_by_Jan_van_Eyck‘Hier licht Mr. Joannes de Eijcke den allerconstichsten meester van schilderije die in deze Nederlanden gheweest heeft’ …

stond er op de grafsteen van Jan Van Eyck , overleden op 23 juni 1441. Leeftijd ongeveer 50 jaar.

* Iemand noteerde dat in 1603. Gelukkig maar, want in 1799 werd de kerk gesloopt.

* De beroemdste schilder uit de Bourgondische periode werd in 1441 begraven in de necropolis van de Brugse Sint-Donaaskerk, naast andere beroemdheden uit die tijd. Een blijk van grote eer.

* Van Jan Van Eyck, misschien wel de grootste schilder ooit, is vooral het ‘Lam Gods’ bekend, het overweldigende werk dat in 1432 werd ingehuldigd in St Baafs-Gent door groothertog Filips de Goede himself.

* De opdrachtgever die het bestelde bij Jans’ oudere broer Hubert Van Eyck was Joos Vijd, een grootgrondbezitter met aristocratische allures. Met de 70 in zicht en kinderloos, wou Vijd met een kunstwerk zijn naam voor eeuwig levend houden. Hij slaagde in zijn opzet. Jan, de jongere broer van Hubert, perfectioneerde de schets van zijn broer en schilderde het enorme meesterwerk.

414d242d-c4e5-11e9-abcc-02b7b76bf47f* ‘Het Arnolfini-echtpaar’ is een ander meesterwerk van grootmeester Jan Van Eyck.

* Ook Arnolfini, een gefortuneerde textielhandelaar, wou zich herinnerd worden door generaties achter zich. En ook hij slaagde daar volledig in.

* ‘Het Arnolfini- echtpaar’ hangt tegenwoordig aan een muur van de National Gallery in Londen. Hoe het daar terechtkwam, vertelde Thomas Vanderveken, die ook reeds de wegen van Bruegel en Rubens natrok. Wat onthielden we nog van Thomas’ uiteenzettingen ?

** Jan Van Eyck was in 1434 op het toppunt van zijn meesterschap én bruggenbouwer tussen de elites van zijn tijd.

399px-Van_Eyck_-_Arnolfini_Portrait 390px-Jan_van_Eyck_-_Portrait_of_Giovanni_Arnolfini_and_his_Wife_(detail)_-_WGA7695

* Bij de afwerking van Arnolfini noteerde hij, pal in het midden van het schilderij ‘Johannes de eyck fuit hic’ (Johan van Eyck maakte het). In de spiegel onder die woorden, lijken we op de koop toe zijn silhouet te ontwaren.

* ‘De man met de rode tulband’ (uit 1433), zijn zogeheten zelfportret, noteerde van Eyck reeds ‘als ic can’ (zo goed ik kan) als een zelfbewuste kwinkslag naar de kijker. Onderaan de lijst liet hij ook zijn naam achter.

In totaal bezitten we 9 door Van Eyck gesigneerde werken, goed voor ongeveer de helft van de bewaarde schilderijen. Wellicht allemaal privéopdrachten.

* De meeste van zijn opdrachten als hofschilder voor Filips de Goede waren eerder van vergankelijke aard (decors, muurschilderingen, kleine portretten, zelfs een wereldkaart die hij gaandeweg aanpaste -Amerika was nog niet ontdekt-).

* Naar alle waarschijnlijkheid zijn de meeste werken van de grootmeester in de vreselijke brand van het Brusselse Paleis op de Koudenberg in 1731 gebleven.

* ‘Zoveel moois heeft die brand ons allemaal ontnomen’, kermt Bart Van Loo terecht in zijn topwerk ‘De Bourgondiërs.’

MARCO POLO

Aangenomen wordt dat Marco Polo (1254-1324) werd geboren op 15 september 1254. 17 was hij toen hij met zijn vader en oom op missie naar het Verre Oosten vertrok.

* Met het reisgezelschap volgde Marco de Zijderoute en deed onder andere het toenmalige Perzië, China en Indonesië aan. Op hem moeten al die ontmoetingen met al die boeiende, vreemde lui een geweldige indruk hebben gemaakt.

* Toen het gezelschap handelaars aankwam in China werden ze uitgenodigd door Kubilai Khan, de heerser van het Mongoolse Rijk, om een tijdje aan zijn hof te verblijven. (prent  L)

* Voor Marco Polo dè gelegenheid om meteen te beginnen met de beschrijvingen van alle volkeren, hun religies, gebruiken en culturen die hij onderweg van dichtbij mocht ontmoeten .

* Marco Polo viel in de gunst van de groot-chan Koebilai en maakte namens de Mongolen-leider verschillende reizen, onder meer naar Tibet, Burma en Tsjamba. Van 1282 tot 1285 is Marco Polo zelfs gouverneur van de grote stad Sangui (Nanking). Hij keerde pas in 1295 terug in Venetië en vestigde zich daar als koopman.

* Het boek Il Milione , was voor vele Europeanen de eerste kennismaking met de volkeren en culturen van het Verre Oosten. Marco beschreef de pracht van China en het Mongoolse Rijk en had het ook over vele in Europa nog onbekende zaken zoals steenkool en papieren geld.

* Zijn geografische kennis werd alras ook gebruikt door cartografen en verbreedde de horizon voor de latere lichting ontdekkingsreizigers als Christoffel Columbus e.a. Amerigo Vespucci.  (bewerkt uit Historiek)

Nog op 14 september …

  • Henry HudsonHenry Hudson

    1609 – Henry Hudson ontdekt het eiland Manhattan.

  • 1781 – Los Angeles wordt gesticht.
  • 1870 – Keizer Napoleon III van Frankrijk wordt afgezet. De Derde Republiek wordt uitgeroepen.
  • 1882 – Thomas Edison schakelt ‘s werelds eerste elektriciteitsvoorziening in, waarmee hij 59 klanten rond zijn Pearl Street Station in beneden Manhattan van 110 Volt gelijkstroom voorziet.
  • 1888 – George Eastman registreert de naam Kodak, en krijgt een octrooi voor zijn camera, die een filmrolletje gebruikt.
  • 1944 – Tweede Wereldoorlog: de geallieerde troepen bevrijden Antwerpen, maar de Scheldemonding blijft nog weken bezet.
  • 1976 – Palestijnse terroristen kapen een KLM-vliegtuig en eindigen op Cyprus.
  • 1998 – Google Inc. wordt opgericht.

            (met dank aan Historiek)

Zout hield ‘Dode Zeerollen’ intact

In elf grotten vlakbij de Dode Zee werden tussen 1947 en 1956 in totaal meer dan 900 documenten gevonden. Ze bevatten voornamelijk Hebreeuwse teksten uit de ontstaansperiode van het Jodendom en zijn de oudste Bijbelse teksten die ooit gevonden zijn.

* De Dode Zee-rollen omvatten een collectie van meer dan 900 documenten, inclusief ruim 200 geschriften over de Tenach (het Oude Testament). De rollen moeten niet gezien worden als bron van het Christendom. Hoewel de teksten gaan over het leven ten tijde van Jezus, wordt de zoon van God, of zijn volgelingen nergens bij naam genoemd.

390px-1QIsa_b 390px-Qumran

* Boeken die voor de eeuwigheid zijn geschreven, gaan best ook eeuwen mee. Een analyse van tweeduizend jaar oud perkament leert dat we nog heel wat kunnen leren van ambachtslieden en ingenieurs uit de oudheid.

* Hoe maak je dat handgeschreven documenten zo lang mogelijk de tand des tijds kunnen doorstaan?… Je stopt ze in potten die je vervolgens verstopt in grotten.

* Dat is althans waarvoor de joden kozen die omstreeks het begin van de jaartelling in Qumran woonden (foto R – een dorpje vlak bij de Dode Zee, nu een ruïne). Met succes, want zo bleven hun heilige geschriften uit de handen van de Romeinen – en van iedereen daarna.

*** Tot … herders in 1947 alsnog op de historische en religieuze schat stuitten, sindsdien beroemd als de Dode Zee-rollen.

* Maar de rollen (liefst negenhonderd) kregen ook een speciale behandeling om het perkament zo goed mogelijk te bewaren.

* Een van de bekendste en best geconserveerde rollen is de Tempelrol, waarvan het schrijfoppervlak nog helderder is dan bij de andere. Wetenschappers weten nu dankzij een reeks microscopische analyses hoe dat komt.

* Het perkament werd voor gebruik ingewreven met droge zouten afkomstig van gesteenten – droog gepekeld , eigenlijk. Opvallend: het conserveringsmiddel blijkt niet afkomstig uit de Dode Zee, waar zouten door indamping kunnen ontstaan. Vanwaar dan wel, is nog … onbekend.

PIETER BRUEGEL (DE OUDE)

Wat kon Thomas Vanderveken de Canvas-kijkers voor twee jaar (reeds) twee uur stil krijgen? Een schilderij uit 1565… Als je bovendien weet dat de doorsnee passant er in een museum 17 seconden voor blijft staan, is dat behoorlijk lang.

400px-Pieter_Bruegel_de_Oude_(ca.1525–1569)_-_De_oogst_-_The_Met_New_York_27-02-2016* De korenoogst’, een schilderij van 450 jaar oud die na heel wat omzwervingen in New York terechtkwam en er voorlopig nog zeer lang zal blijven.

* Maker van het schilderij is ‘onze’ Pieter Bruegel, de Oude genoemd om verwarring met zijn nazaten-schilders te vermijden.

images002* Pieter Bruegel dus. Wellicht afkomstig uit het plaatsje Breughel in Nl-Brabant dat zijn naam draagt, geboortejaar onbekend. Sterven deed hij met zekerheid op 9 september 1569.  

* In 1545 , Bruegel moet toen zowat 20 geweest zijn, ging hij in de leer bij Pieter Coecke van Aelst en bekwaamde zich verder in Mechelen. Dan was er nog de voor kunstenaars obligate reis naar Italië alvorens hij zich in Antwerpen vestigde.

* Met zijn etsen, gravures, tekeningen en vooral landschapsschilderijen verwierf hij haast meteen grote faam. Zijn oeuvre is uniek. Niemand schilderde de natuur zo krachtig, precies en veelzijdig.  Bruegel ‘componeerde’ een landschap, met details die fotografisch juist waren, tot en met.

images003* De geniale Bruegel kende zijn volk en hun manier van leven en feesten en bracht dat op een meesterlijke wijze in beeld.

* Bruegel moet erg betrokken geweest zijn in het armoedige en harde bestaan van de plattelandsbevolking.

*** Erg opvallend in al zijn werken is dat niemand lacht. De ‘boerenbruiloft’ bv was een zeer sobere aangelegenheid. De mensen wilden wel, maar het ontbrak hun aan geld en goed onder het Spaanse juk om er een echt vrolijke dag van te maken.Toch probeerden ze de moed erin te houden met een heel simpel eetfestijn (prent). Zelfs dansen deden ze met uitgestreken gelaat.

° Als humanist in tijden van Beeldenstorm en geloofsvervolging bekritiseerde Breugel de wantoestanden van zijn tijd met … verf en penseel, zijn sterkste wapens.

° Bruegel was geen veelschilder. Amper een vijftigtal werken van hem zijn bekend, allemaal van een uitzonderlijke kwaliteit. Na zijn dood steeg zijn faam pijlsnel.

° De machtigste kringen in de maatschappij van toen wedijverden met elkaar om werken te bemachtigen. Die werden voor alle doeleinden als pasmunt gebruikt. Daarom ook verhuisden ze naar de meest onwaarschijnlijke oorden op aarde. En daardoor kwam ‘De Korenoogst’ in New York terecht. Jammer, hé.

DE VLUCHT NAAR AMERIKA

Tussen 1820 en 1924 streken bijna 36 miljoen mensen neer in de VS. De overgrote meerderheid kwam uit Europa.

* Het gebruik van grote stoomschepen (versie Titanic), met een derde klasse-afdeling voor minder gegoede passagiers, heeft de uittocht van de landverhuizers ongetwijfeld versneld en vergemakkelijkt.

* De overtocht verliep evenwel vaker met ongeschikte, slechte schepen, de zogenoemde coffin ships, en was niet zonder risico. Zo’n 10 tot 20% van de emigranten overleefde de reis niet, bij gebrek aan … eten.

* Die massa landverhuizers koos uiteraard niet zomaar voor Amerika omdat de overtocht makkelijker en goedkoper werd. Ze hadden doorgaans betere redenen om huis en haard de rug toe te keren.

* In het 19e-eeuwse Europa ging het immers heel vaak om gebrek aan landbouwgrond (ingepalmd door vooral protestantse rijkelui) en de daarmee gepaard gaande plattelandsarmoede. Dat was de drijvende factor achter het vertrek van miljoenen Duitsers, Denen, Zweden, Ieren, Schotten en Italianen.

* Voor anderen speelden politieke, sociale of religieuze spanningen een rol. Miljoenen joodse onderdanen van het Russische tsarenrijk bv. gingen op de loop voor de toenemende vervolging en de regelrechte pogroms waarvan ze het slachtoffer werden. Honderdduizenden joden scheepten in op de Red Star Line-schepen in Antwerpen.

* De katholieke Ieren werden niet enkel door de noodlottige aardappelrot (tussen 1845 en 1855) van hun groene eiland verjaagd, maar ook door het strakke feodale systeem waarin de Britse landadel de vruchtbare grond monopoliseerde.

* Voor Nederlandssprekende emigranten uit de 19e eeuw waren religieuze conflicten en afscheuringen zowat de hoofdreden om hun vaderland te verlaten. Soms deden ze dat in omvangrijke groepen, o.l.v. manhaftige en autoritaire dominees, en stichtten dorpen met benamingen uit het thuisland. Andere migranten kozen voor bestemmingen in Brazilië of Argentinië.

* De keuze voor de Verenigde Staten werd bepaald door de kansen en voordelen die de VS aantrekkelijk maakten. In de eerste plaats de beschikbaarheid van land, want de trek naar het Westen was nog in volle gang.

* Voor religieus geïnspireerde groepen was het vooral de ongewone godsdienstvrijheid. In de VS werd er niet gekeken op een kerkgemeenschap meer of minder. Amerika was een bruisend religieus laboratorium waar nieuwe liturgische en theologische variaties vrijuit mochten worden bedacht en beoefend.

* Bij immigranten in het 19e eeuwse Amerika wordt vooral aan Ieren of Italianen gedacht. De eerste groep omvatte zo’n 5 miljoen migranten, de tweede groep telde 4 miljoen mensen – telkens enkel in de eerste generatie! Enorme mensenzeeën…

* Toch waren de Duitse landverhuizers nog talrijker, en ook in de Scandinavische landen kwam een gigantische uitstroom op gang. Die noorderlingen kwamen vooral in de noordelijke staten terecht.

* De Ieren, in hongernood gedreven door 5 opeenvolgende jaren van mislukte aardappeloogsten, bouwden in het nieuwe land een nieuw leven op. De gevolgen van de Ierse migratie waren in Ierland desastreus.

* De achterblijvers bleven een poosje gelaten bij de pakken zitten maar zouden zich nog geen eeuw later toch onafhankelijk van Groot-Brittannië laten verklaren. Een ander verhaal.                 (met dank aan Historiek)

1 … 4 5 6 7 8 … 15