Categorie: GESCHIEDENIS

BOHEMIAN RHAPSODY

‘Ben je gek geworden?! Dit krijg je nooit door de radio!’ – bezwoer Elton John zijn vriend Freddy Mercury. En toch veroverde deze rockopera de wereld …

* Queen schitterde op Live Aid: Mercury verliet in 1985 München en trok zich terug in Londen. Dat jaar vond Live Aid plaats, waar Queen een spectaculair optreden gaf, in Engeland gekozen tot ‘beste live-optreden ooit’. Een jaar later trad Queen voor het laatst op, in Knebworth Park voor 350.000 fans. Freddie overleed op 24 nov 1991 aan aids.

* Wie ooit al in het Zwitserse Montreux langs het meer van Genève wandelde, zal zich ongetwijfeld het standbeeld herinneren van Freddie Mercury. De in 1991 overleden frontman van Queen was een graag geziene gast in Montreux en had er een vakantieverblijf. Niet zomaar een: een 207 m² grote penthouse op de bovenste verdieping van de residentie ‘Les Tourelles’, met meerdere balkons die een onbelemmerd uitzicht bieden op het meer en de ‘Dents du Midi’, een berg in de Zwitserse Voor-Alpen.

* Die flat, waarin de zanger het laatste jaar van zijn leven doorbracht, is na een grondige renovatie voor 2,5 miljoen Zwitserse frank – omgerekend 2,34 miljoen euro – verkocht aan een kapitaalkrachtige inwoner uit Genève. Of de man een fan is van Queen en Freddie Mercury, is niet meegedeeld. (dS 06.11.20)

Indira Gandhi vermoord

De Indiase premier Indira Gandhi werd op 31 oktober 1984 door twee van haar Sikh-lijfwachten in New Delhi neergeschoten.

Met een spoedoperatie probeerde men de kogels uit haar lichaam te verwijderen. Vergeefs … Na anderhalf uur overleed Indira Gandhi  aan de verwondingen.

* Indira Gandhi was geen familie van de bekende Indiase politicus Mahatma Gandhi. Ze werd waarschijnlijk door haar lijfwachten vermoord als vergelding voor de bestorming van de Sikh-tempel in Amritsar. Daar kwam de extremistische Sikh-leider Sant Jarnail Singh Bhindranwale om het leven.

* Indira Gandhi werd opgevolgd door haar zoon: Rajiv Ratna Gandhi.

Het beste van IsGeschiedenis

Halloween wordt steeds populairder. Het feest, dat vroeger vooral bekend was uit Amerika, wordt ook door steeds meer Europeanen gevierd. IsGeschiedenis

* Halloween wordt gevierd aan de vooravond van de christelijke feestdag Allerheiligen. Halloween kent Keltische en christelijke invloeden, die eeuwen teruggaan.

* Halloween is een verbastering van All Hallows’ Even, de avond voor Allerheiligen. De naam werd dus zo’n 400 jaar geleden voor het eerst gebruikt, maar de oorsprong van Halloween gaat terug tot rond het begin van de christelijke jaartelling.

* Halloween kwam voort  uit het Keltische feest Samhain. De Kelten in Ierland en Groot-Brittannië vierden dit feest op 31 oktober op de Keltische variant van oudejaarsdag.

* Op 1 november eindigde het oogstseizoen en begon de winter, en daarmee het nieuwe jaar.

Met de oogst in de graanschuur en het vee in de stal was het tijd voor een feest.

* Naast het oogstfeest geloofden de Kelten ook dat op Samhain de ‘deur’ naar de onderwereld een klein stukje openstond, waardoor het voor de zielen van de doden, en andere wezens zoals feeën, mogelijk was om naar onze wereld te komen.

* Om deze zielen te eren werden grote feestmalen gegeven, waarbij plekken vrij werden gehouden voor de overledenen.

* Naast de zielen van de overledenen konden op deze dag ook slechte wezens als demonen door de deur komen, waar de Kelten zich tegen moesten beschermen door deze slechte wezens af te schrikken. Hier komt waarschijnlijk de traditie vandaan dat mensen zich verkleden op Halloween.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook(link is external)!

* Het feest van Samhain mengde zich in de 9e eeuw na de komst van zendelingen in Ierland en Groot-Brittannië met het christelijke Allerheiligen.

* Allerheiligen werd in 609 ingevoerd door paus Bonifatius IV om alle christelijke heiligen te eren.

* Het feest werd eerst op 13 mei gevierd. Deze datum werd in 835 door paus Gregorius IV veranderd naar 1 november.

* Allerheiligen wordt op 2 november gevolgd door Allerzielen, waarop de overledenen worden herdacht.

* Dit droeg verder bij aan de connectie van Halloween met de doden en het ‘enge’ imago dat de feestdag heeft

*** Meer lezen over Halloween? Lees dan ons Halloween dossier.

De zwaarste kernbom ooit

Om de Amerikaanse rivalen te overtroeven voerde de vroegere Sovjet-Unie op 30 oktober 1961 een grote kernproef uit. Boven Nova Zembla werd Tsar Bomba tot ontploffing gebracht.

* Gissingen doen vermoeden dat de bom een kracht zou gehad hebben van om en bij de 50 megaton.

* Daarmee was hij ruim 3 500 keer sterker dan de bom die de Amerikanen in 1945 gebruikten om Hiroshima met de grond gelijk te maken. Onwezenlijk tot en met.

* De explosie van de Tsar Bomba is alleszins de krachtigste explosie ooit door mensen veroorzaakt. Gelukkig gebeurde dat in vredestijd. Wellicht zijn er geen mensen door gestorven. De schokgolf in de atmosfeer ging maar liefst drie keer de aarde rond.

* Op het ogenblik van de test was de Koude Oorlog tussen de rode Sovjet Unie en het Westen (Amerika + bondgenoten, verenigd in de Verenigde Naties) nog in volle gang.

* Het Westen wist van de geplande test en protesteerde daar heftig tegen . Op de dag zelf verzochten de Verenigde Naties de Sovjet-Unie nog om het nucleaire testprogramma te staken en nooit meer nucleaire wapens te gebruiken om conflicten op te lossen.

* Tevergeefs, de bom ging af en beide rivalen waren zo onder de indruk van de kracht van een dergelijk wapen dat het bij deze enige afschrikking bleef.

* Tot nog toe bleef het zo. Toen wijlen president Kennedy haast het bevel gaf om voor het einde van het decennium 1960-1970 een man op de maan te brengen, verplaatsten de grootmachten hun rivaliteit naar de ruimte. Met het bekende gevolg. Amerika zette midden juli 1969 zelfs twee mensen op de maan. De Russen zijn nog steeds niet aan een eerste ‘man on the moon’ toe.

boven – foto van de paddenstoelwolk boven Nova Zembla, op ongeveer 160 km van de ontploffing – gelezen en bewerkt uit Historiek –

Desiderius Erasmus

Alhoewel zijn geboortejaar niet helemaal zeker is, werd Erasmus in ieder geval geboren op een 28 oktober in de omgeving van Rotterdam.

* Desiderius Erasmus (±1467 – 1536) werd een befaamde Nederlandse filosoof en theoloog. “Niets is dwazer dan wijs te zijn op het verkeerde moment”…is één van zijn gevleugelde zinnen.

* In zijn boek Lof Der Zotheid beschrijft Erasmus op een satirische manier de dwaasheid van de mens. Toch legt hij in zijn filosofische werken juist de nadruk op het belang van het individu.

* Zijn vader was een priester, waardoor Erasmus als een onwettig kind werd beschouwd. Op twintigjarige leeftijd deed hij zijn intrede in een klooster en in 1492 (toen Columbus ‘onwetend’ Amerika ontdekte) werd hij priester gewijd.

* Na zijn opleiding begon Erasmus met het vertalen van Griekse teksten en het publiceren van theologische en filosofische processen.

** In 1512 publiceerde hij Lof der Zotheid, een satire over de kortzichtigheid en dwaasheid van de mens.

* De theologische werken van Erasmus richtten zich op tolerantie en het belang van individuele vrijheid. De afwezigheid daarvan in de leer van Maarten Luther maakte dat Erasmus zich afkeerde van het  protestantisme.

* Erasmus is de katholieke kerk altijd trouw gebleven en nam in 1524 stelling tegen de Duitse kerkhervormer Maarten Luther, maar meende , net als Luther dat het door corruptie geteisterde kerkelijke gezag in Rome moest veranderen.

* Erasmus had hiervoor eerder gepleit dan Luther. Door sommigen wordt hij daardoor gezien als de aanstichter van de hervormingsbeweging.

* Erasmus overleed op 12 juli 1536 in Basel. Tot op vandaag wordt hij beschouwd als een van de belangrijkste Nederlandse geleerden uit de Middeleeuwen.

Toegift …

*** ANDERLECHT – De Brusselse gemeente Anderlecht heeft meer te bieden dan een potje voetbal. In het oude centrum, niet ver van de gotische kapittelkerk en het begijnhof, ligt een droom van een huis. Hier leefde van juni tot oktober 1521 de ,,prins der humanisten”, Desiderius Erasmus.

*** ERASMUS kwam naar Anderlecht om de intriges en het geroddel van de theologische faculteit in Leuven te ontvluchten. Het verblijf van Erasmus in Anderlecht bleef in de herinnering hangen. Beroemdheden als Umberto Eco, Henry Kissinger en Laura Bush kwamen een kijkje nemen in zijn huis.

*** BOVENAL is dit huis een oase van rust in de Brusselse heksenketel. In de heldere vertrekken van het Erasmushuis lijkt de tijd stil te staan.

*** ACHTER de kruidentuin ligt een ,,filosofische tuin” met werken van hedendaagse kunstenaars. Latijnse wijsheden zoals Festina lente (haast u langzaam – abdij Tongerlo) drijven er op het water in sierlijke bassins. .

*** IN ZIJN TIJD werd Erasmus zowel geëerd als verketterd. De theoloog kwam op tegen de misbruiken van kerkelijke gezagsdragers, tegen het gesjacher met aflaten en het gebedel van de monniken.

*** HIJ BEWONDERDE de Oudheid en zag in dat de herontdekking van Griekse en Latijnse manuscripten nieuw licht kon werpen op de Bijbel en op de geschriften van de kerkvaders.

*** SOMMIGEN zeiden dat de grote voorman van het protestantisme, Maarten Luther, de eieren uitbroedde die Erasmus gelegd had.

*** In Anderlecht werkte Erasmus ook aan de derde editie van zijn vertaling van het Nieuwe Testament. Die werd door de kerkelijke overheid met het grootste wantrouwen bekeken.

*** De ironie wil dat Erasmus, die Leuven had moeten verlaten omdat de professoren hem te lutheraans vonden, uiteindelijk uit Bazel zou vluchten omdat hij er zich bedreigd voelde als rooms-katholiek.

*** DE TIJD VAN Erasmus was een bewogen periode waarin middeleeuwse vormen en denkbeelden moesten wijken voor de nieuwe inzichten van de Renaissance. Maar … de kerk was nog alomtegenwoordig.

*** DURER, de grote Duitse kunstenaar, wachtte vijf jaar om een schets in een gravure om te zetten. Toen Erasmus eindelijk het werk te zien kreeg, noteerde hij schamper: Nil simile – Ik lijk er nog niet op!

*** PIJNLIJKER dan een mislukt portret was de censuur op Erasmus’ werk. In het Erasmushuis liggen verscheidene uitgaven waarin hele passages onleesbaar zijn gemaakt. Het vrije woord was toen nog een verre droom.

** vandaag 28.10 in De Standaard …De zwarte dood…

(diverse bronnen)

WEGEBBEN wel , verdwijnen bijna nooit

Wat de geschiedenis ons leert over pandemieën    EOS wetenschappen

* Pestdokter. Credit: Gubbubu, Wikipedia Commons

* Langs de zijderoute werden in de middeleeuwen fabelachtige schatten vanuit het Verre Oosten naar Europa gebracht: zijde, maar ook satijn, robijnen, parels, porselein, buskruit, papier, perziken en ­sinaasappels. In 1346 moeten bij de vracht helaas ook een paar pestbacteriën hebben gezeten. Ze zouden een epidemie in gang zetten die in de jaren erna een op de drie Europeanen het leven zou kosten. (De Standaard 28-10-22)

Wanneer zal deze pandemie eindigen? Want de pest is nog lang niet uitgeroeid. In plaats van vooruit te kijken en aanwijzingen te zoeken, kunnen we ook terugkijken in de geschiedenis. Wat maakte een einde aan eerdere uitbraken, en wat niet?

* Aan het begin van de pandemie hoopten velen dat het coronavirus gewoon geleidelijk aan zou verdwijnen. Volgens sommigen zou dat gebeuren in de warme zomermaanden. Anderen rekenden erop dat zodra genoeg mensen besmet waren geraakt groepsimmuniteit ons van een verdere verspreiding zou behoeden. Geen van beide is gebeurd.

* Het is intussen aangetoond dat we de pandemie het best kunnen bedwingen met een combinatie van maatregelen ten voordele van de volksgezondheid: van massaal testen en contactopsporing tot sociale-afstandsregels en het dragen van mondmaskers.

* Maar aangezien het virus zich over bijna de hele wereld heeft verspreid, kunnen dergelijke maatregelen alleen geen einde maken aan de pandemie. Alle ogen zijn nu gericht op vaccinontwikkeling, die met een ongekende snelheid wordt nagestreefd.

* Toch zal covid-19 volgens experten misschien nooit verdwijnen, zelfs niet met een succesvol vaccin en een effectieve behandeling. Het coronavirus zal waarschijnlijk endemisch worden en kleinere uitbraken blijven veroorzaken, net zoals de griep. Daarmee zou het geen uitzondering vormen in de geschiedenis van pandemieën.

** Het is bijna onmogelijk om ziekteverwekkers volledig uit te roeien. De eerste en nog steeds enige menselijke ziekte waarbij dat is gelukt, is pokken, na massale vaccinatiecampagnes onder leiding van de Wereldgezondheidsorganisatie in de jaren 1960 en 1970.

* Zulke succesverhalen zijn uitzonderlijk, want het is eerder de regel dat ziektes blijven bestaan.

* Malaria is bijna zo oud als de mensheid zelf, en de ziekte eist nog steeds een hoge tol: in 2018 waren er wereldwijd ongeveer 228 miljoen personen besmet en stierven 405.000 patiënten.

* Hoewel sinds 1955 vrij succesvolle pogingen werden ondernomen om de ziekte uit te roeien, is ze vandaag nog steeds endemisch in heel wat ontwikkelingslanden. Ook ziektes als tuberculose, lepra en mazelen gaan al duizenden jaren mee.

* Voeg bij die mix jongere ziekteverwekkers (zoals hiv en ebola), samen met de griep- en coronavirussen (waaronder SARS, MERS en SARS-CoV-2), en het algehele epidemiologische plaatje wordt duidelijk.

* Uit onderzoek naar de wereldwijde ziektelast blijkt dat het jaarlijkse sterftecijfer als gevolg van infectieziektes (waarvan de meeste in ontwikkelingslanden voorkomen) bijna een derde van alle sterfgevallen bedraagt.

* Zelfs infectieziektes waarvoor nu doeltreffende vaccins en behandelingen bestaan, blijven levens eisen. Geen ziekte die dat beter illustreert dan de pest. Het is de dodelijkste infectieziekte in de geschiedenis van de mens. Zelfs tot op de dag van vandaag wekt de naam horror op.

* De pest wordt veroorzaakt door de bacterie Yersinia pestis. De voorbije vijfduizend jaar kostte ze, in talloze lokale uitbraken en minstens drie gedocumenteerde pandemieën, aan honderden miljoenen mensen het leven.

* Hoewel de meest beruchte pestpandemie , de Zwarte Dood van midden de 14de eeuw dateert, keerde de pest daarna minstens elk decennium terug. Minstens zes eeuwen lang werden verzwakte samenlevingen telkens opnieuw getroffen.

* Na verloop van maanden of jaren ging ze geleidelijk aan wel terug liggen. Dat kwam o.m. door veranderingen in temperatuur en luchtvochtigheid, en door het aantal beschikbare gastheren, vectoren en vatbare personen.

* Sommige samenlevingen kwamen de Zwarte Dood snel te boven, andere deden dat nooit. Het middeleeuwse Egypte herstelde nooit van de blijvende schade, met als gevolg het geleidelijke verval van de mammelukken en de verovering door de Ottomanen in minder dan twee eeuwen.

* Diezelfde destructieve pestbacterie is zelfs vandaag nog onder ons. Ze herinnert ons eraan hoe hardnekkig en veerkrachtig ziekteverwekkers zijn.

* Covid-19 zal hopelijk niet millennia lang aanhouden. Maar totdat er een succesvol vaccin is, en waarschijnlijk zelfs daarna, is niemand veilig.

* De politiek is dan cruciaal. Wanneer vaccinatieprogramma’s slabakken, kunnen infecties terug oprukken. Kijk maar naar mazelen en polio, die de kop weer opsteken zodra minder wordt gevaccineerd.

* We kunnen enkel hopen dat we het coronavirus onder controle krijgen en uiteindelijk kunnen uitroeien. Al leert de geschiedenis van pandemieën ons dat we het tegendeel moeten verwachten. Jammer, maar helaas.

*** Infectieziektes kunnen wegebben, maar echt verdwijnen doen ze bijna nooit.    (‘De pest van de Filistijnen in Ashdod’ door Pieter van Halen, 1661)

**  Dit artikel verscheen deels op The Conversation.    Vertaling: Luca Desmet

Akbar de Grote

Bij gebrek aan een valabel Europees-Amerikaans verhaal, trekken we even naar Azië waar in 1605 op 27 oktober de mogolkeizer Akbar de Grote overleed. Hij werd in 1556 keizer nadat zijn vader Nasiruddin Humayu zijn laatste adem had uitgeblazen.

* Op dat moment bezat Akbar Delhi en een deel van de Punjab. Uiteindelijk zou hij het rijk fors uitbreiden.

* In 1576 had hij, na een reeks veldtochten, al het gezag over heel Noord-India en later veroverde hij ook nog Kashmir en de Kaboelvallei.

* Akbar de Grote liet zich beïnvloeden door verschillende godsdiensten. Hij gaf onder meer opdracht de bijbel en een heilig boek uit het hindoeïsme, de Atharva Veda, te vertalen. Bekend is ook dat er vanaf 1580 drie jezuïetenmissies aan zijn hof verbleven.

* Na het bestuderen van de verschillende godsdiensten riep de keizer uiteindelijk de nieuwe staatsgodsdienst uit die hij Din Ilahi (Goddelijk Geloof) noemde.

* In deze godsdienst wilde hij de essenties van alle godsdiensten verenigen. Uiteraard kwam hijzelf aan het hoofd ervan te staan

* Toen Akbar de Grote op 27 oktober 1605 overleed, kwam er ook een einde aan de Din Ilahi-godsdienst.   (bewerkt en foto in Historiek)

gospelzangeres Mahalia Jackson

Mahalia Jackson Amerikaanse gospelzangeres

De Amerikaanse zangeres Mahalia Jackson werd op 26 oktober 1911 geboren in New Orleans. Vanaf haar vijfde jaar zong Mahalia in het plaatselijke kerkkoor. Van de baptisten gemeente, waar haar familie kerkgangers waren

… gaat het verhaaltje verder, maar die baptisten kregen we er in het oer-christelijk seminarie van Hoogstraten niet bij. Mahalia Jackson werd niet alleen beroemd met haar gospels, maar ook door haar liederen met een religieus karakter.

* Mahalia Jackson trad op in alle belangrijke concertzalen van de USA en zong in alle veel bekeken televisieshows. Ze soleerde ook in films als ‘St. Louis blues’ en was een topattractie op het  ‘Jazz festival in Newport’. In 1959 gaf ze , als gekleurde medemens, zelfs een exclusief concert voor de president in het Witte Huis. De wereld had er weet van.

* In 1961 maakte Mahalia Jackson haar tweede succesvolle tournee door Europa. Zij werd ook in audiëntie ontvangen door paus Johannes XXIII. Haar verlammende vliegangst belette Mahalia echter om nog meer continenten en landen te bezoeken.

* Haar optreden voor 200.000 mensen bij het Lincoln Monument in Washington – tijdens de grote demonstratie tegen discriminatie- op 20 augustus 1963 beschouwde Mahalia als haar grootste triomf. Tijdens dit concert zong Mahalia Jackson, en de duizenden met haar ‘We shall overcome’.

* Hoewel haar optredens werden gekenmerkt door een grote mate van perfectie vond Mahalia Jackson de religieuze boodschap belangrijker dan het muzikale aspect. Zij bezat een sterk geloof had. Mahalia Jackson overleed op 27 januari 1972 in Evergreen Park, Illinois.

Tekst:  Ruud van Capelleveen – bewerkt

KEIZER KAREL

Keizer Karel V , voor de mensen van hier de ‘Karel van de pot van Olen’, trad op 25 oktober 1555 af als ‘heer van de Nederlanden’. Enkele maanden later ook als koning van zijn Spaanse bezittingen en op 7 september 1556 tot slot ook als ‘keizer van het Heilig Roomse Rijk’.

* Zoon Filips II volgde hem op als ‘koning van Spanje’ en ‘heer der Nederlanden’. Maar Filips liet zich hier niet zien. Spaanse hertogen als Alva en Co kwamen het vuile werk voor hem opknappen.

* Na zijn troonsafstand vertrok Karel naar zijn klooster in Yuste in het Spaanse binnenland. Karel overleed er, amper 58 jaar oud. Met de dood van de keizer viel ook het gehele Habsburgse Rijk uiteen. En werden de Bourgondiërs hier helemaal uitgeteld.

 

WIE WAS DIE KEIZER KAREL V EIGENLIJK ?

* Toen in 1506 zijn vader Filips de Schone (zoon van Maria van Bourgondië) overleed, waren de gevolgen groot. De 6 jaar jonge Karel ging bij zijn tante Margaretha (weduwe van Maximiliaan van Oostenrijk) in Mechelen wonen waar zij voogdes van de Nederlanden was tot Karel volwassen werd.

* In Mechelen kreeg Karel een gedegen opleiding van de theoloog Adriaan van Utrecht (1459-1523) – de latere paus Adrianus VI, de enige Nederlandstalige paus ooit – die hem religieus en intellectueel bijspijkerde.

* Karel V heerste vanaf 1515 door vele erfenissen over een gigantisch rijk, groter dan het vroegere Romeinse Rijk – een rijk waarin de zon nooit onderging-.  Eén van de eerste wereldrijken ook uit de nieuwe tijd.

* Karel V trouwde op 10 maart 1526 in Sevilla met de toen 23-jarige knappe prinses Isabella van Portugal 1503-1539) om nauwere banden te smeden met het Spaanse buurland Portugal. Omdat Isabella een nicht was van Karel, was hiervoor ook een pauselijke goedkeuring nodig . Die kwam er .

* Karel en Isabella kregen 6 kinderen, 4 zoons en 2 dochters . Tijdens de geboorte van de laatste zoon stierf Isabella op 1 mei 1539 in het kraambed in Toledo. Isabella’s dood trof Karel diep: hij kleedde zich voortaan in het zwart en hertrouwde nooit.

** Karel V was niet de mooiste man met zijn typerend Habsburgs gezicht: zijn kin stak een flink eind naar voren (Gentenaars noemen het een ‘peerdemuile‘), waardoor hij moeite had om zijn mond te sluiten en ook onduidelijk sprak. Leden van de Habsburgse vorstenhuizen waren trouwens wel vaker misvormd door incestueuze huwelijken en verhoudingen.

** En dan is er nog die pot van Olen … en de drie bezoeken die Keizer Karel aan Olen bracht. Wellicht is Karel nooit in Olen geweest, maar de legende van de pot behoort wel tot het collectieve geheugen in Vlaanderen.

Trouwens, zo’n populaire gozer was Karel niet...

* Met harde hand onderwierp hij in 1540 vijfhonderd Gentse bestuursleden en ambachtslieden die het beu waren zijn Franse oorlogen te sponsoren door ze blootsvoets en met een strop om de hals voor hem te laten verschijnen. De Gentenaars hadden meteen hun bijnaam van ‘stroppendragers’ vast.

(met dank aan Bourgondiër Bart Van Loo)

1 … 8 9 10 11 12 … 33