Categorie: MILIEU

De lange weg naar stookschaamte

Er is de laatste dagen/weken veel te doen omtrent fijnstof in de atmosfeer. DS wijdde vandaag liefst 2 pagina’s aan het probleem.

Het commentaar vooraan was van Karel Verhoeven. Dries De Smet vraagt zich af of er goede redenen zijn om toch hout te blijven stoken.

De lange weg naar stookschaamte

.

Karel Verhoeven

zaterdag 17 december 2022 om 3.25 uur

 

 getty

De Russische agressie in Oekraïne duwt de energieproductie diametraal tegengestelde kanten op.

Omdat zon goedkoper wordt dan fossiel, maakt hernieuwbare energie grotere sprongen dan de meest optimistische prognoses voor mogelijk ­hielden. We switchen in Europa ook collectief naar zuiniger en beter geïsoleerd.

Tegelijk beleeft de fossiele industrie een duizelingwekkende bonanza. De investeringen pieken ­omdat verwacht wordt dat die lang zal duren, ook met ­fossiel van de ergste soort.

De wereld verstookte nooit meer steenkool dan nu, meldt het Internationaal Energieagentschap. Alle klimaatbeloftes wijken voor de vrees voor black-outs en nog hogere facturen.

Klimaatnatie Duitsland is de motor van de steenkoolrevival. Op India na, is Europa de grootste steenkoolgroeier. Dat heet realpolitik.

Die mondiale schizofrenie heeft een lokale pendant. Twintig procent van de huishoudens stookt wel eens met hout. Nu het echt koud is, doen nog veel meer dat. De lucht stinkt, in de steden en op het platteland.

Omdat de fijnstofdrempel is ­overschreden, roept de Vlaamse Milieumaatschappij de bevolking op om minstens enkele dagen niet te stoken.

Maar van collectieve stookschaamte is geen sprake, zoals we in de zomer wel sproeischaamte kenden.

Te oor­delen naar het sentiment in de buitengewoon druk beantwoordde oproep op de website van De Standaard, leeft vooral het verzet.

Het is al langer duidelijk dat kachel en open haard voorbij de grens liggen van waar politici zich mogen mee bemoeien. Nu de prijs van gas piekt, kunnen alleen ­politici met electorale doodsdrift een verbod overwegen.

Vuur in huis is duidelijk intiemer dan een auto met verbrandings­motor

Kachels vervuilen meer dan auto’s, ze stoten in Vlaanderen ruim 40 procent van het fijnstof uit. De nieuwste ­modellen blijken in realiteit vaak niet beter dan de oude.

Niet ­ingrijpen is dus geen optie. Het zou vreemd zijn om vanaf 2035, over nauwelijks twaalf jaar, de verbrandings­motor uit de lage-emissiezones van Gent en Antwerpen te weren, zoals de Vlaamse regering zonder veel rumoer aankondigde, maar de uitstoot uit schoorstenen ongemoeid te laten.

Maar de methode zal zachter moeten. Vuur in huis is duidelijk ­intiemer dan een verbrandingsmotor in een auto.

Een ­grotere ongelijkheid dreigt voor huishoudens voor wie hout de belangrijkste bron van verwarming is.

En dan doemt nog het spookbeeld op van de groene bemoeizucht van de stedelingen met het platteland.

Toch is de parallel met steenkool op haar plaats. In nood gelden weinig taboes. Maar veel tijd om daarin hardnekkig te zijn, hebben we niet meer.

De zwaarste kernbom ooit

Om de Amerikaanse rivalen te overtroeven voerde de vroegere Sovjet-Unie op 30 oktober 1961 een grote kernproef uit. Boven Nova Zembla werd Tsar Bomba tot ontploffing gebracht.

* Gissingen doen vermoeden dat de bom een kracht zou gehad hebben van om en bij de 50 megaton.

* Daarmee was hij ruim 3 500 keer sterker dan de bom die de Amerikanen in 1945 gebruikten om Hiroshima met de grond gelijk te maken. Onwezenlijk tot en met.

* De explosie van de Tsar Bomba is alleszins de krachtigste explosie ooit door mensen veroorzaakt. Gelukkig gebeurde dat in vredestijd. Wellicht zijn er geen mensen door gestorven. De schokgolf in de atmosfeer ging maar liefst drie keer de aarde rond.

* Op het ogenblik van de test was de Koude Oorlog tussen de rode Sovjet Unie en het Westen (Amerika + bondgenoten, verenigd in de Verenigde Naties) nog in volle gang.

* Het Westen wist van de geplande test en protesteerde daar heftig tegen . Op de dag zelf verzochten de Verenigde Naties de Sovjet-Unie nog om het nucleaire testprogramma te staken en nooit meer nucleaire wapens te gebruiken om conflicten op te lossen.

* Tevergeefs, de bom ging af en beide rivalen waren zo onder de indruk van de kracht van een dergelijk wapen dat het bij deze enige afschrikking bleef.

* Tot nog toe bleef het zo. Toen wijlen president Kennedy haast het bevel gaf om voor het einde van het decennium 1960-1970 een man op de maan te brengen, verplaatsten de grootmachten hun rivaliteit naar de ruimte. Met het bekende gevolg. Amerika zette midden juli 1969 zelfs twee mensen op de maan. De Russen zijn nog steeds niet aan een eerste ‘man on the moon’ toe.

boven – foto van de paddenstoelwolk boven Nova Zembla, op ongeveer 160 km van de ontploffing – gelezen en bewerkt uit Historiek –

De dansplaag van 1518

Choreomanie is een ziekelijk drang om te dansen en wordt in het medisch jargon ook wel aangeduid als ‘Sint-Jansziekte’, danszucht of danswoede.

Gedurende de Middeleeuwen deed de ziekte zich meermaals voor in het Heilig Roomse Rijk. Het summum qua uitbraak was de befaamde dansplaag die in juli 1518 uitbrak in de stad Straatsburg en verspreidde zich in de hele Elzas.

 Groepen mensen sloegen in Straatsburg en elders dagenlang aan het dansen, zonder ermee op te houden. Na enkele dagen of weken vielen ze om van uitputting. Sommigen zelfs van een hartaanval of een beroerte.

Dansplaag een fenomeen?

Tot in de 17de eeuw dansten groepen van tien, zelfs van honderden dagenlang onafgebroken. Uiteindelijk vielen meerdere dansers/danseressen dood of halfdood op de grond. Een latere kroniek meldde zelfs vijftien doden, als gevolg van beroertes, hartaanvallen of door uitputting.

Volgens Hecker trokken dansende groepen hierbij, net als flagellanten, van plaats naar plaats en vertelden de dansers dat ze hemelse visioenen zagen.

Het dansen leek op het maken van spastische bewegingen die mensen dagenlang volhielden.  ‘Heet bloed’ was een mogelijkheid, een straf van God een andere.

De toenmalige artsen Paracelsus en Thomas Sydenham (de ‘Engelse Hippocrates’) kwamen met nog andere theorieën voor de dag.

 Paracelsus typeerde de ziekte als chorea lasciva en dacht dat de danswoede het gevolg was van vrouwen die in verzet kwamen tegen kwaadaardige mannen. Ook liet hij lichamelijke oorzaken toe. Sydenham noemde de ziekte de St.Vitusdans en zocht de oorzaak in natuurlijke factoren als reumatologische en neurologische afwijkingen.

Hedendaagse medisch wetenschappers en historici denken dat de dansplagen werden veroorzaakt door de zogenoemde kriebelziekte (ergotisme). Die werd veroorzaakt door moederkoorn (een graanziekte) waarbij patiënten hallucinaties, spasmes en stuiptrekkingen krijgen.

John Waller legt in zijn boek dan weer een verband met ziekte, honger en bijgeloof. Volgens hem braken de dansmanies uit op plekken waar indertijd sprake was van hongersnood en ziekten. Verder schrijft hij over mass psychogenic illness. Mensen die krachtig geloven in het bovennatuurlijke komen in een dissociatieve geestestoestand terecht.

Tekening van Pieter Breugel de Oude, 1564 (Albertina, Vienna). Afgebeeld is de jaarlijkse processie van epileptici naar de Sint-Janskerk van Molenbeek (bij Brussel). Publiek Domein / wiki

De dansplaag van 1518

De Dansplaag van 1518 begon halverwege juli van dat jaar in Straatsburg. Een vrouw, bekend als Frau Troffea (of Trauffea) begon op straat te dansen en ging er zo’n vijf dagen lang mee door. Na enkele dagen voegden zich tientallen anderen bij haar, die eveneens onbeheersbaar dansten en muziek maakten. Uiteindelijk groeide de dansgroep uit tot zowat vierhonderd vrouwen en mannen.

Er werd zelfs een houten podium voor de dansgroep opgesteld en fluiters en drummers ingeschakeld om hen te begeleiden, omdat (zo stelden medici) het ‘hete bloed’ van de dansers moest afkoelen.

Even hun gang laten gaan, dacht men, dan gaat het snel weer over. Maar tot schrik van het stadsbestuur hield het gedans niet meer op. In augustus was de dansmanie in Staatsburg nog steeds gaande.

De stadsraad van Straatsburg wist zich geen raad met de dansende bevolking en draaide eind augustus 1518 bij. Dit moest wel een goddelijke straf zijn, dus was er boetedoening nodig.

Uiteindelijk werden de dansers meegenomen naar een heiligdom gewijd aan Sint-Vitus, in de heuvels nabij het stadje Saverne. Hun opgezwollen en bebloede voeten werden in schoenen gestopt, waarmee de dansers rond een houten relikwie moesten dansen.

Na enkele weken hield niet alleen het gedans maar ook de epidemie op. Sommige dansers kregen hartaanvallen, anderen stortten met een beroerte of  gewoon van uitputting ineen.

– boter gehaald bij Enne Koops – waarvoor dank –

dode zee verzandt

De Dode Zee wordt in de Bijbel ook wel Zoutzee genoemd. De diepst gelegen zee op Aarde. De zee speelt een belangrijke rol in de (Bijbelse) geschiedenis.

* Op de berg Massada had koning Herodes een paleis. Op dezelfde berg Massada sloegen de Joden de hand aan zichzelf om te voorkomen dat zij in de handen van de Romeinen vielen.

* Aan de oostzijde, in Jordanië, ligt de berg Nebo, waar Mozes begraven werd. In Qoemran werden de beroemde zogeheten “Dode Zeerollen”gevonden (zie bij Qoemran). Even ten noorden van de Dode Zee ligt Qasr el-Yahud, een plek  aan de Jordaan  waar christenen zich , in navolging van Jezus, door de eeuwen heen lieten dopen.

* In de Dode Zee zelf is echter geen enkele vorm van leven mogelijk. Water stroomt alleen maar de Dode Zee in, maar stroomt er niet meer uit.

* Rondom de zee wemelde het van leven. Het gebied ligt op de route van trekvogels uit Europa die in Afrika overwinteren. Honderden soorten vogels worden hier geteld. Er kwamen ook vele unieke plantensoorten voor.

* In onze huidige tijd droogt de Dode Zee snel en zeker op. Het waterpeil zakt elk jaar een meter. Hoe dat komt ? Omdat Israël, Jordanië en Syrië het Jordaanwater grotendeels aftappen voor de landbouw… Syrië en Jordanië  bouwden immers een dam in de Yarmoek, de belangrijkste toevoerrivier van de Jordaan.

* Daardoor ontving de  Dode Zee 15 jaar geleden nog maar 5 % van het water dat ze nog kreeg in de jaren vijftig.

*  Bovendien is het nu al zo vervuild door rioolwater en afvalwater van de industrieën, dat het ongeschikt is om er in gedoopt te worden. Vroeger lieten jaarlijks ongeveer 100.000 mensen zich in de Jordaan dopen.

**  Toen ook Jezus werd gedoopt in de Jordaan door Johannes de Doper was het water nog heel schoon en fris. Een schril contrast met wat er nu gebeurt … Kijk maar.      (dank zij het speurwerk van Boni Peeters)

DE RAINBOW WARRIOR

In 1985 hield de Franse regering kernproeven op Moruroa, een atol in Frans Polynesië. De Rainbow Warrior lag op 10 juli 1985 in de haven van Auckland om een protestvloot te leiden die richting Moruroa zou gaan varen.

Later op de dag ontploften twee bommen aan boord en sloegen een groot gat in de romp, waardoor de Rainbow Warrior snel zonk.

* Op één na konden de opvarenden veilig aan land komen. Een Nederlandse fotograaf van Portugese afkomst, verdronk toen hij zijn fotomateriaal probeerde te redden uit zijn hut.

* De Rainbow Warrior werd op 21 augustus 1985 weggesleept naar een haven voor forensisch onderzoek. Het schip was niet meer te redden en Greenpeace besloot het schip, nadat het naar eigen zeggen was ontdaan van giftige materialen, te laten zinken in de Matauribaai op de Cavalli-eilanden van Nieuw-Zeeland. Dat gebeurde op 12 december 1987.

* De Warrior fungeert er nu als duikwrak en schuilplaats voor vissen. Het schip is bedekt met … zeeanemonen.

* Het schip werd in 1955 te water gelaten en gedoopt onder de naam Sir William Hardy. Het werd tot 1977 gebruikt door het Britse ministerie van Landbouw, Visserij en Voedsel.

* In 1977 werd het schip gekocht door Greenpeace. Deze organisatie zette het in om te protesteren tegen walvisvaart, zeehondenjacht en kernproeven in de Grote Oceaan.

* Sinds 1987 beschikt Greenpeace over een nieuw vlaggenschip met dezelfde naam. Het schip wordt officieus ook wel de Rainbow Warrior II genoemd. Intussen is de Rainbow Warrior III in gebruik.

* In 1990 werd in de Matauribaai het Rainbow Warrior Memorial onthuld van de Nieuw-Zeelandse beeldhouwer Chris Booth.

* In januari 2012 onthulde De Morgen dat een van de leidende figuren achter de aanslag, Louis-Pierre Dillais, sinds 2005 directeur is van een Amerikaanse vestiging van FN Herstal, die volledig in handen is van de Waalse overheid. Een woordvoerder van Greenpeace reageerde geschokt op dit nieuws.

* Een bij de aanslag betrokken kikvorsman, Jean-Luc Kister, bood op 6 september 2015 op de nationale tv-zender van Nieuw-Zeeland zijn excuses aan voor de aanslag.

(met dank aan Wikipedia – rood drukken voor meer info)

Bescherming van … de neushoorn

 7 juli  Op onze ‘scheurkalender met een hoek af’ vonden we voor vandaag een mooie Wiki-samenvatting van de bedreigde diersoort die de neushoorn is.

* De neushoorn leeft al 60 miljoen jaar op onze planeet. Maar … de bulldozer van de savanne dreigt te verdwijnen. Niet zijn schuld, maar die van gewetenloze jagers die schatten verdienen met de verkoop van … zijn neus aan goedgelovige maar rijke afnemers allerhande. Een neus die na verwijdering zo weer zou aangroeien. Voor die schurken een te omslachtige zaak. Het beest gewoon afknallen maakt hun winstbejag een stuk eenvoudiger.

* Om ervoor te zorgen dat neushoorns niet uitsterven, moeten we ervoor zorgen dat ze worden beschermd. Er zijn verschillende organisaties die zich inzetten voor de neushoorns. Het WNF (WereldNatuurFonds) gebruikt bijvoorbeeld speciale drones waarmee ze stropers vanuit de lucht kunnen spotten. In het Safari Resort vind je een voorbeeld van zo’n infrarood camera bij de savanne Masai Mara. Hier kun je precies zien hoe stropers in de gaten worden gehouden.

** Ondanks dat de straffen voor stropers in Afrika erg fors zijn, schrikt het stropers niet af en blijven ze op neushoorns jagen.

* Wat verzamelde ‘de Kalender met een hoek af ‘ bij Wikipedia? Lees maar …

* De neushoorn, als ontzagwekkend dier, heeft kunstenaars al eeuwenlang geïnspireerd. In Afrika zijn ze zelfs al gevonden in rotsschilderingen die teruggaan tot het 7e millennium v.Chr.

* In Europa zijn neushoorns wellicht sinds de Romeinse tijd niet meer gezien, en er werd lang getwijfeld aan hun bestaan. Daar kwam op 20 mei 1515 een eind aan toen er bij de Lissabonse Torre de Belém een aan land gebracht werd.

* Albrecht Dürer baseerde zijn thans wereldberoemde houtsnede “Rhinocerus” op deze Indische neushoorn. Een afdruk die hij daarvan maakte, is tegenwoordig te bewonderen in Londen, op een prominente plaats in het British Museum. Nog afgezien van de artistieke kwaliteiten blijkt Dürers vakmanschap uit de gelijkenis met het dier dat hij slechts kende van brieven en een schets. Van de details klopt weinig, maar uitstraling en grondvorm zijn goed getekend.

* In de 18e eeuw was het de eveneens Indische, tamme neushoorn Clara die tot de verbeelding van kunstenaars sprak. Terwijl Dürers neushoorn al begin 1516 in de Middellandse Zee verdronk bij een verscheping, werd Clara tot haar dood 17 jaar lang in heel Europa tentoongesteld.

* Witte neushoorns vind je bij ons in Pairi Daiza (foto) 

Veel meer (rood) nog op Wikipedia – een schat van een encyclopedie !

1 2