GAZET VAN LAAKDAL

Laika in de ruimte

De ruimtereis van hondje Laika  (1957)

Het hondje Laika kort voor de lancering

Op 3 november 1957 lanceerden de Russen de kunstmaan Spoetnik II. Aan boord bevond zich ook het hondje Laika. Het hondje wordt het eerste wezen dat levend rond de aarde zal cirkelen. Voorafgaand werden door de Sovjet-Unie al eerder dieren de ruimte ingestuurd maar die hadden geen volledige omloop rond de Aarde volbracht.

Het hondje was voor het project van de straat gehaald in Moskou. Op 3 november 1957 kreeg het teefje een plek in de Spoetnik en werd ze vanaf het lanceerplatform bij Bajkonoer de ruimte ingeschoten.

Dat Laika de ruimtereis niet zou overleven stond vooraf al vast maar de Russen hielden enige tijd vol dat het de bedoeling was het hondje weer levend terug op aarde te krijgen. Daarvoor was echter geen apparatuur voorzien in de Spoetnik.

Bijna twee weken na de lancering werd door de Sovjet-autoriteiten koudweg bekendgemaakt dat Laika was gestikt.

catastrofale ramp met ruimteveer

*** De Challenger was het tweede ruimteveer dat door de Verenigde Staten in de ruimte werd gebracht. Op 4 april 1983 maakte dit veer zijn eerste ruimtevlucht tijdens de STS-6 missie.

* In totaal werd het Amerikaanse ruimteveer Challenger tienmaal gelanceerd maar … de laatste lancering op 28 januari 1986 eindigde in een echte catastrofe omdat het veer 73 seconden na zijn vertrek uit elkaar spatte.

* Bij dit tragische ongeval kwamen alle zeven astronauten om het leven waaronder de 37-jarige onderwijzeres en publiekslieveling Christa McAuliffe.

* De oorzaak van de ramp bleek achteraf niet enkel een technische oorsprong te hebben maar vooral een menselijke.Teveel personen namen verkeerde beslissingen.

* De druk om het ruimteveer toch te lanceren bleek groter dan ze uit te stellen. Het Amerikaanse Space Shuttle ruimteprogramma keek al aan tegen een grote achterstand.

De wereld keek mee

* Omdat zich voor het eerst ook een leerkracht onder de crewleden bevond, keken duizenden kinderen en andere mensen op televisie rechtstreeks naar de beelden van de lancering van het ruimteveer Challenger.

* NASA was er uiteindelijk in geslaagd om ruimtevaart opnieuw in de media te brengen en om mensen warm te maken voor techniek en wetenschap.

* De talrijk opgekomen nationale en internationale pers en familieleden van de zeven astronauten zagen van op het Kennedy Space Center uiteindelijk hoe het ruimteveer kort na de lancering uit elkaar spatte.

De ramp liet dan ook een enorm grote indruk achter op een hele generatie Amerikanen. Die sloeg over naar alle continenten. Internationale rouw als het ware.

* Veel mensen  herinneren zich vandaag nog steeds de woorden “Flight controllers here looking very carefully at the situation. Obviously a major malfunction. We have no downlink.” die werden uitgesproken door vluchtdirecteur Jay Greene vanuit het vluchtleidingscentrum.

  • (met dank aan -Vandaag in de geschiedenis-)

Hubble doet het weer

De bejaarde ruimtetelescoop Hubble werd vorig jaar voor het eerst gerepareerd in de ruimte. Vier wetenschappelijke meetinstrumenten aan boord deden het weer na een ingreep op afstand, zo liet de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA toen weten.  – Bron : ANP –

Ruimtetelescoop Hubble doet het weer
– De Hubble telescoop –

* De Hubble kreeg eind oktober 2020 te maken met een storing. Alle instrumenten werden in een zogeheten safe mode gezet en het wetenschappelijk onderzoek werd stilgelegd.

* In juni kampte de ruimtetelescoop met problemen aan de stroomvoorziening. Het duurde toen een maand om die te verhelpen.

* De Hubble werd in april 1990 gelanceerd en draait dus al meer dan 32 jaar in een baan rond de aarde, op een hoogte van ruim 500 kilometer.

* De ruimtetelescoop onderzocht onder meer afgelegen sterrenstelsels, waardoor wetenschappers een beter beeld kregen van het ontstaan van het heelal. Ook maakte de Hubble (de voor ons nu bekende) foto’s van verre nevels.

* Het toestel kreeg in 2009 zijn voorlaatste onderhoudsbeurt. Hoelang de instrumenten het nog volhouden, is niet bekend. Dus af te wachten.

* Als de NASA de ruimtetelescoop aan zijn lot overlaat, kan hij ergens in de komende tien jaar langzaam uit zijn baan om de aarde zakken en uiteindelijk verbranden in de dampkring.

 * Op kerstdag van december 2021 ging de opvolger van de Hubble naar de ruimte. De ruimtetelescoop James Webb werd samen door de Verenigde Staten, Europa en Canada gebouwd.

* De James Webb gebruikt infraroodtechnologie en kan nog veel verder en nog scherper kijken dan de Hubble. Wat hij ondertussen al voorbeeldig voor elkaar bracht. Juweeltjes zijn zijn resultaten.

James Webb zal nooit terugkeren naar de aarde. Hij hangt geposteerd in vaste Lagrangepunten, te ver voor een terugkeer. In principe kan hij eindeloos beelden blijven doorsturen. Misschien nog langer dan de laatste mensheid op aarde … Eng, hé.

De laatste Apollo-maanmissie

Net zoals zijn voorgangers werd ook Apollo 17 gelanceerd vanaf het Kennedy Space Center. Dat gebeurde op 7 december 1972 . Het zou de nog steeds laatste Apollo-missie naar de maan worden.

* Vier dagen later landden Eugene Cernan, Harrison Schmitt en Ronald Evans op de maan, bij de maankrater ‘Littrow’ in het Taurusgebergte.

* De ruimtevaarders verzamelden een grote hoeveelheid maanstenen en namen bodemmonsters. In totaal ruim honderd kilo. Net als tijdens de missie van de Apollo 16 werd een maanauto gebruikt die door een accu van energie werd voorzien. Hierdoor konden de ruimtevaarders een groter gebied bereiken. Ze legden met de auto bijna 36 kilometer af.

* Op 19 december landden de ruimtevaarders in de Stille Oceaan in de buurt van het eiland Samoa. De capsule waarin de bemanning verbleef wordt momenteel nog tentoongesteld in het Lyndon B. Johnson Space Center in Houston, Texas. 

* In totaal waren er 6 Apollomissies met landing op de maan. Met Apollo 13 ging het mis , maar werd de bemanning veilig terug op aarde gezet door een erg goed werkende controlekamer in Houston.

*** Jan Willekens, onze ruimtefreak, heeft nog enkele bedenkingen tegoed …

* “Apollo 17 was dus de laatste maanmissie van NASA. De missie bracht veel mysteries naar de aarde . O.a. het oranje maanstof wat te zien is op de foto.
.
* Op 5 sept 2013 heeft NASA nog een sonde gelanceerd om dit mysterie op te lossen. De sonde heette LADEE. Het oranje stof bleek een natuurlijk glas te zijn van een meteoorinslag.”   En nog straffer …
.
* “Sommigen beweren dat Apollo 17 nooit heeft plaatsgevonden omdat op een foto een persoon te zien is (zonder ruimtepak) in de reflectie van een ruimtehelm van een van de astronauten. ????”
.

foto – Eugene Cernan op het maanoppervlak – Foto: NASA, Harrison Schmitt 

 .            

Nog op 7 december

            ° 1787Delaware ratificeert als eerste staat de grondwet van de Verenigde Staten.

            ° 1941 – In reactie op de Japanse aanval op Pearl Harbor raken de Verenigde Staten officieel betrokken bij de Tweede Wereldoorlog.

            ° 1982 – In de Verenigde Staten wordt bij het ten uitvoer brengen van de doodstraf voor het eerst een dodelijke injectie toegepast

° 1988 Yasser Arafat erkent het bestaansrecht van Israël  (meldde Historiek)

raketten en satellieten

 

 Jan Willekens , die zowat alles van de ruimte weet , vult even ons stukje aan …
 50 jaar geleden: Apollo 17 de laatste vlucht met maanwandeling. Wist je dat er toen 5 muizen, samen met  Cernan , 75 keer rond de maan gevlogen zijn , terwijl de 2 kameraden van Cernan een voorlopig laatste keer op de maan rondhuppelden?
 Eéntje van de muizen heeft het niet overleefd, de andere 4 zijn veilig op aarde geland.
 Namen van de muizen Fe, Fi, Fo, Fum en Phooey.

VAARWEL VOYAGER , laat nog iets horen

5 november was een historische dag voor de ruimtevaart. Pas in december 2018 liet Nasa weten dat op 05.11.18 een tweede ruimtesonde de interstellaire ruimte had bereikt.

Voyager 1 vloog al in ­augustus 2012 de heliosfeer uit, maar die kon door een defecte plasmadetector weinig gegevens naar de aarde doorsturen.

Voyager 2 heeft vier jaar geleden reeds de ‘heliosfeer’, de druppelvormige ‘bel’ waarin de schaarse materie en straling, afkomstig van de zon, voorgoed ingewisseld voor de interstel­laire ruimte.

** De scheiding tussen heliosfeer en interstellaire ruimte wordt de heliopauze genoemd. Je zou het eveneens de grens van ons zonnestelsel kunnen noemen, al reikt de zwaartekracht van de zon nog stukken verder – tot aan de Oortwolk die wordt bevolkt met miljarden steen- en ijsklompen.

** Hoe weten we dat Voyager 2 de ­heliopauze is gepasseerd? Simpel, hij heeft het ons meegedeeld. De ruimtesonde heeft immers verschillende instrumenten aan boord die meer dan veertig jaar na de lancering nog prima werken, waaronder ook een plasmadetector.

** Voyager 1 vloog al in ­augustus 2012 de heliosfeer uit.

* Binnen de heliosfeer heerst het magnetische veld van de zon. Toen de Voyager 1 de heliopauze overstak, brandde de zon bijna op haar maximum. Bij de Voyager 2, gebeurde dat tijdens een zonneminimum.

* Beide sondes kunnen nog miljoenen jaren blijven verder vliegen, niet gehinderd door wrijving en met een onveranderlijke snelheid van tienduizenden kilometers per uur. Maar hoe verder ze zich van ons verwijderen, hoe zwakker hun signalen worden. Nasa-ingenieurs gaan ervan uit dat ze de Voyagers nog tot 2030 kunnen volgen.

* Daarna volgt permanente radiostilte, waardoor de sondes ons ook niet meer kunnen verwittigen mochten ze in handen zijn gevallen van een andere beschaving in de Melkweg. Vaarwel Voyager 2 en mocht het lukken … laat nog iets van u horen.

LEVEN EN DOOD IN DE RUIMTE

Op 3 november 1957  en nog een paar maanden voor de grote wereldexpo ‘Brussel ’58’, lanceerden de Russen vanaf Bajkonoer de kunstmaan Spoetnik II.

* Aan boord ervan de straathond Laika (Roemeense postzegel). Het eerste levende wezen dat levend aan de uitstap begon maar … het er niet levend vanaf bracht…

* Dat Laika de ruimtereis niet zou overleven, stond vooraf al vast. De Russen hielden echter geruime tijd angstvallig vol dat het de bedoeling was het hondje weer levend terug op aarde te krijgen.

* Liefst twee weken na de lancering werd door de Sovjet-autoriteiten bekendgemaakt dat Laika was gestikt.

* En … pas in 2002 werd officieel bekend gemaakt dat Laika al enkele uren na de lancering overleed aan oververhitting en stress. Nog voor het einde van de vierde omloop. Geen Laika in Brussel , wel (een copy?) van Spoetnik I , het eerste ruimtetuig ooit.

James Webb ruimtetelescoop

Aansluitend op het artikel van gisteren (Hubble)…

De James Webb ruimtetelescoop (JWST) … een verbeterde versie van de Hubble , want infrarood observatorium, dat op kerstdag 2021 met een Ariane 5-raket vanuit Frans-Guyana  naar het Lagrangepunt 2 (1,5 miljoen km ver) werd gebracht. Daar werd JWST de grootste en krachtigste ruimtetelescoop ooit. 

* De JWST is genoemd naar de leider van NASA tussen februari 1961 en oktober 1968, James Webb.

* De JWST werd daarmee ook het voornaamste observatorium dat in dit decennium zal zorgen voor een beter begrip van ons universum en onze oorsprong.

Grensverleggend…

* Duizenden astronomen zijn nu, met behulp van de JWST, in staat om elke fase in de kosmische geschiedenis te bestuderen, van de eerste lichtgevende gloed 100 tot 250 miljoen jaar na de Big Bang tot de vorming van zonnestelsels waarin leven is kunnen ontstaan.

* Het zijn net die eerste objecten en oudste sterren, die gevormd zijn toen het universum begon af te koelen en licht uit te stralen, die nooit eerder zijn waargenomen.

* Met de JWST hoopt men nu een beter zicht te krijgen op de vorming en evolutie van sterren, sterrenstelsels en planetenstelsels zoals ons eigen melkweg- en zonnestelsel.

* Die eerste sterren en sterrenstelsels waren tot op zekere hoogte anders van aard dan de huidige. Ze ondergingen vele processen, waaronder de botsing met andere kleine onregelmatige stelsels en de interactie met donkere materie, om te komen tot de diversiteit van de objecten die we thans kunnen waarnemen.

* Door die vroegste objecten, die  -zo blijkt nu reeds-  vrij goed waarneembaar zijn, komen we een pak meer te weten over de evolutie van het universum.

* Door de grotere gevoeligheid en spectrale resolutie en het grotere bereik van de golflengte van het binnenvallend licht, zal de JWST de ontdekkingen van de Hubble ruimtetelescoop kunnen aanvullen en verruimen.

* De hoofdspiegel, bestaande uit 18 delen en met een diameter van 6.5 meter, zal immers zeven maal meer licht opvangen als de Hubble.  Het grootste verschil ligt echter in het ontwerp voor het infrarode deel van het spectrum.

Near Infrared Camera of NIRCam:

Dit is het belangrijkste beeldvormingsinstrument van de telescoop, met als werkterrein het nabije-infraroodspectrum gaande van 0,6 tot 5 micrometer.

* De NIRCam, zo werd al bewezen, heeft al een pak van de eerste sterrenstelsels die gevormd werden na de oerknal, aan ons getoond.

* De NIRCam zal ook aangewend worden om de vorming van sterren in de Melkweg, alsook planeten rond andere sterren te observeren.

* Dit laatste wordt mogelijk dankzij de ingebouwde coronagrafen. Die blokkeren het licht van een centraal object om zodoende het zwakke licht van omliggende objecten, in de eerste plaats exoplaneten, waar te nemen.

* De spiegel heeft een oppervlakte van 25m², een brandpuntafstand van 131,4 meter, weegt 700 kg en bestaat voornamelijk uit een berylliumstructuur (die een optimale sterkte/gewicht verhouding garandeert), afgewerkt met een flinterdunne gouden toplaag voor de maximale reflectie van de infraroodgolven.

* Een andere essentiële innovatie was het zonnescherm die de telescoop moet afschermen van externe bronnen van licht en warmte (zoals de zon, aarde en maan) maar ook van de warmte uitgestraald door het toestel zelf.

* Dit laatste is nodig aangezien de telescoop voornamelijk het infrarode licht van verre, vage objecten gaat observeren. En om die zwakke warmtesignalen op te vangen moet de telescoop in een extreem koude toestand opereren.

* Dat hitteschild is zodanig ontworpen dat het aan de koude kant -223°C koud kan zijn terwijl aan de andere kant stikstof zou kunnen gekookt worden. Het scherm is 5 lagen dik en heeft de grootte van een tennisveld.

* Het schild kan de hitte van de zon meer dan een miljoen keer afzwakken. Gecombineerd met de positie op het tweede zon-aarde-Lagrangepunt L2, waar ze altijd van de invloed van zon, aarde en maan afgewend zal blijven, creëert dit dus de ideale observatieomstandigheden.

* De JWST zal, in tegenstelling tot de Hubble-ruimtetelescoop, niet toegankelijk zijn voor herstellingen door astronauten in de ruimte, omdat ze op een afstand van gemiddeld 1,5 miljoen km van de aarde gepositioneerd is.

* Daarom ook is er veel belang gehecht aan het rigoureus testen van de telescoop tijdens de verschillende stappen in het productieproces. Voor sommige onderdelen , bv. de gyroscoop ,zijn andere technologieën gebruikt dan diegene die in het verleden voor problemen gezorgd hebben.

* JWST kostte , inclusief de gebruikskosten van de eerste jaren, ongeveer 8.835 miljard USD en werd mogelijk gemaakt door een internationale samenwerking tussen NASA, de European Space Agency (ESA) en de Canadian Space Agency (CSA). Zij is genoemd naar de leider van de NASA tussen februari 1961 en oktober 1968, James Webb

(met dank aan Wikipedia)

Dubbelganger van onze Melkweg

‘Verste dubbelganger van onze Melkweg ontdekt’

Astronomen ontdekten vorig jaar reeds een extreem ver en dus zeer jong sterrenstelsel dat verrassend veel op onze Melkweg lijkt. Dat maakte de Europese Zuidelijke Sterrenwacht ESO toen bekend.

Stockbeeld © /

* Het stelsel is zo ver weg dat zijn licht er meer dan 12 miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken: we zien het zoals het was toen het heelal nog maar 1,4 miljard jaar oud was. Het is ook verrassend ordelijk, wat in strijd is met de theorie dat alle sterrenstelsels in het vroege heelal turbulent en instabiel waren.

* Het gaat om sterrenstelsel SPT0418-47 dat zich met de ALMA-radiotelescoop in Chili liet verschalken. Hoewel het geen spiraalarmen lijkt te hebben, heeft het minstens twee kenmerken die karakteristiek zijn voor onze Melkweg: een roterende schijf en een centrale verdikking of ‘bulge’, een grote groep sterren die zich rond het centrum van het stelsel hebben verzameld.

* Het is voor het eerst dat zo’n bulge zo vroeg in de geschiedenis van het heelal is waargenomen, beklemtoont de ESO waarvan België stichtend lid is.  (gelezen in Knack)

*** De planeet Aarde is 4,5 tot 4,6 miljard jaar oud/jong (1 miljard jaar = 109 jaar of 1 Ga). Haar ouderdom komt overeen met die van het zonnestelsel. De exacte ouderdom van de Aarde is echter op dit moment nog niet nauwkeurig te bepalen. (gelezen bij Wikipedia)

* De JamesWebb telescoop keek onlangs nog dieper in de ruimte en stuitte op schitterende sterrenhopen die niet bijster ver van de oerknal verwijderd zijn , minder dan 1 miljard jaar …

1 2