Categorie: WETENSCHAP

KINDEREN VOOR SOBIBOR

6 juni
/
Eerste transport van kinderen vanuit Kamp Vught (NL) naar Sobibór (1943)

.

Op 6 juni 1943 – Twee maanden na mijn (LV) geboorte en precies een jaar voor de geallieerde landing in Normandië – vertrok vanuit Kamp Vught-Nederland het eerste transport van kinderen naar Sobibór.

.

Kindermonument Kamp Vught - cc
Kindermonument Kamp Vught – cc

In Kamp Vught hadden de kinderen het al zwaar gehad. Kinderen ouder dan vier werden in aparte barakken geplaatst en zagen hun ouders zelden of helemaal niet meer. Voor de kinderen was dat enorm zwaar. Sommige kinderen werden baldadig, anderen zeer ziek. In de barakken heersten verscheidene besmettelijke ziekten..

Begin juni gingen er geruchten rond dat alle kinderen het kamp zouden verlaten. De leiding van kamp Vught maakte op 5 juni 1943 inderdaad bekend dat bijna 1 300 Joodse kinderen het kamp moesten verlaten.

“Op hoog bevel van elders moeten alle kinderen van 0 tot circa 16 jaar het kamp verlaten….”

Proclamatie Kindertransport Kamp Vught (Bron: joodsekindereninkampvught.nl)
Proclamatie Kindertransport Kamp Vught (Bron: joodsekindereninkampvught.nl)
°
Een dag later werden alle kinderen in de leeftijd van nul tot drie jaar, samen met hun moeder, al op transport gezet. De dag hierna verlieten de oudere kinderen het kamp.
Hoewel gezegd was dat de kinderen overgebracht zouden worden naar een speciaal Kinderlager, belandden de kinderen in doorgangskamp Westerbork.

° Vanaf daar werden de Joodse kinderen uit kamp Vught gedeporteerd naar vernietigingskamp Sobibor. De tocht naar de dood duurde drie dagen.

° Op 11 juni kwamen de kinderen met hun begeleiders aan. Vrijwel onmiddellijk na aankomst werden de kinderen, de vrouwen en de mannen om het leven gebracht.

Verder op 6 juni:
  • 1944 – Tweede Wereldoorlog: D-Day in Normandië.
  • 1990 – De eerste foto’s – genomen van buiten ons zonnestelsel – worden door de ruimtesonde Voyager 1 naar de aarde doorgestuurd. Op de foto’s zijn zes planeten te zien, waaronder de aarde, vanop een afstand van zes miljard kilometer.

British Museum

Op 15 januari 1759 werd het British Museum in Londen geopend. Het is het oudste openbare museum ter wereld.

* The British Museum, het nationale museum van Groot-Brittannië, kon ontstaan dankzij sir Hans Sloane (1660-1753), een Schotse verzamelaar die na zijn dood zijn verzameling kunstwerken en zijn bibliotheek aan de regering naliet.

* De collectie kreeg zes jaar na het overlijden van Sloane een plek in het zogenaamde Montagu House dat op 15 januari 1759 officieel werd geopend.

* In de loop der jaren werd de collectie van het museum flink uitgebreid. In 1757 schonk koning George II bijvoorbeeld een grote verzameling boeken die was aangelegd door de Engelse koningen vanaf Hendrik VII.

* George III schonk later Egyptische (zeker eens drukken, een echte belevenis) reliëfs uit Alexandrië. De collectie van het museum behoort momenteel tot de grootste verzamelingen ter wereld.

* Het huidige neoclassicistische museumgebouw werd ontworpen door sir Robert Smirke.

galileo Galileï

De Italiaanse natuur- en sterrenkundige Galileo Galileï stond aan de wieg van de moderne astronomie. Hij ontdekte onder meer de vier grote manen van Jupiter (die ook wel de Galileïsche manen worden genoemd), de schijngestalten van Venus en hij zag als eerste zonnevlekken.

 – een selectie uit – Wander Rooijackers – voor Historiek –

* Galileï start in 1581 met een studie geneeskunde aan de faculteit van de Pisa-Universiteit maar stapt al snel over op wiskunde en, iets later, natuurkunde. Hij begint met het bestuderen van pendules nadat hij in de kathedraal van Pisa een hangende lamp heen en weer heeft zien slingeren.

* Galileo Galileï ontdekte dat de slingertijd niet wordt beïnvloed door het gewicht van de slinger, maar door de lengte van de draad waaraan de slinger is opgehangen. Hoe korter de draad, des te sneller de slingerbeweging.

* Dit fenomeen noemt men isochronisme (Grieks: isos = gelijk, chronos = tijd). Galileï’s tijdgenoot Christiaan Huygens zal dit principe gebruiken als verbetering van de slingerklok die hij in 1657 patenteert. De pendel waarmee Galileï het isochronisme ontdekte is vandaag de dag nog te zien in de kathedraal van Pisa.

* Kort daarna kan Galileï aan de slag bij de universiteit van Padua waar hij als hoogleraar tot 1610 wiskundige vestingbouw, meetkunde, mechanica en sterrenkunde doceert. De grootste en meest indrukwekkende ontdekkingen doet Galileï op het gebied van de astronomie.

* In 1609 hoort hij van de uitvinding van de telescoop door  de Middelburgse brillenmakers Zacharias Janssen en Hans Lipperhey. Galileï verbetert ‘de Hollandsche kijcker’ en maakt zijn eigen telescoop die niet drie maar twintig keer kan vergroten en richt deze naar de sterrenhemel.

* Galileï doet de ene ontdekking na de andere. Hij ziet kraters en bergen op de maan en op de zon ziet hij zwarte vlekken: zonnevlekken. Ontdekkingen die allebei in strijd zijn met Aristoteles’ leer die stelt dat de hemelobjecten volmaakt zijn. Als hij iets vreemds opmerkt aan weerszijden van Jupiter roept hij uit: “Ik heb Jupiter in drievoud gezien.”

* Pas in 1656 stelt Christiaan Huygens vast dat Galileï het ringenstelsel van de planeet moet hebben waargenomen. Ook komt de Pisa- astronoom erachter dat de Melkweg een verzameling sterren is en ontdekt hij de eerder genoemde Galileïsche manen van Jupiter en Venus’ schijngestalten.

* Door deze twee laatste constateringen weet Galileï nu zeker wat hij eerder al vermoedde: ook onze planeet (Aarde) draait om de zon en niet andersom. Dat vermoeden blijkt uit een brief uit 1597 aan de Duitse sterrenkundige Johannes Kepler, waarin hij schrijft: ‘De leer van Copernicus lijkt mij meer aannemelijk dan die van Aristoteles’.

* De leer van Copernicus is het heliocentrisme zoals beschreven in zijn manuscript De revolutionibus orbium coelestium (Over de omlopen van de hemellichamen) uit 1530. In de derde eeuw voor Christus was de Griekse astronoom Aristarchos van Samos al tot dezelfde conclusie gekomen.

* Het heliocentrische wereldbeeld staat lijnrecht tegenover het toen gangbare Aristotelische idee van het geocentrisme, dat ook werd beschreven door Plato en Ptolemaus: de aarde is het onbewogen middelpunt van het universum. Ook de almachtige Rooms-Katholieke kerk was het daar mee eens.

* Op 12 maart 1610 publiceert Galileï Sidereus Nuncius (Boodschapper van de Sterren), een boekje van zestig pagina’s waarin hij zijn bevindingen wereldkundig maakt. Het maakt hem beroemd in heel Europa en Cosimo II De Medici benoemt hem tot ‘Filosoof en Wiskundige van de Groothertog van Toscane’.

* Ondanks alle roem die hem ten deel valt is de kerk ‘not amused’. In 1616 wordt  Galileï door de Inquisitie veroordeeld voor ketterij en geloofsdwaling. Hij wordt gedwongen afstand te doen van zijn ontdekkingen en hij mag het Copernicaanse model niet meer propageren.

* Op 12 maart 1610 publiceert hij Sidereus Nuncius (Boodschapper van de Sterren), een boekje van zestig pagina’s waarin hij zijn bevindingen wereldkundig maakt. Het maakt hem beroemd in heel Europa en Cosimo II De Medici benoemt hem tot ‘Filosoof en Wiskundige van de Groothertog van Toscane’.

* Ondanks alle roem die Galileï ten deel valt is de Kerk ‘not amused’. In 1616 wordt hij door de Inquisitie veroordeeld voor ketterij en geloof-dwaling. Galileï wordt gedwongen afstand te doen van zijn ontdekkingen en hij mag het Copernicaanse model niet meer propageren.

* Galileï zelf vindt zijn theorie niet strijdig met de leer van de kerk, die hij zelf ook aanhangt. Integendeel, het toont aan hoe ingenieus de schepping Gods in elkaar zit.

* Galileï lapt het verbod aan zijn laars als hij in 1632 in Florence zijn Dialogo publiceert, een boek waarin duidelijk het heliocentrische wereldbeeld in gespreksvorm wordt verdedigd.

* In oktober van dat jaar moet hij weer voor de kerkelijke rechtbank in Rome verschijnen. Deze veroordeelt Galileï tot levenslang huisarrest en dwingt hem zijn leer voorgoed af te zweren.

* Galileï, 69 jaar oud, schijnt bij het aanhoren van zijn vonnis te hebben uitgeroepen: ‘Eppur si muove’, en toch beweegt zij (de aarde om de zon).

* Galileï neemt zijn intrek in een Florentijns landhuis waar hij zijn belangrijkste boek schrijft: Discorsi e dimontrazioni matematiche intorno a due nuove scienze (Gesprekken en wiskundige bewijzen in twee nieuwe wetenschappen).

* In dit boek herschrijft hij de grondslagen van de mechanica. Het boek wordt naar Nederland gesmokkeld en in 1638 in Leiden uitgegeven door Louis Elzevier

* Op 8 januari 1642 sterft Galileï. De groothertog van Toscane Ferdinando II wil hem begraven op een ereplaats bij zijn vader en andere familieleden in de Basilica di Santa Croce in Florence.

* Paus Urbanus VIII en kardinaal Barberini laten hem echter begraven in een kleine ruimte naast de novicenkapel.

* In 1737 wordt hij herbegraven in het eervolle gedeelte van de kerk waar ook Niccolo Machiavelli en Leonardo da Vinci hun laatste rustplaats hebben.

* Pas in 1992 wordt de naam van Galileo Galileï gezuiverd wanneer paus Johannes Paulus II namens de kerk een excuus uitspreekt en de astronoom wordt erkend als een gelovig mens.

harttransplantaties

Christiaan Barnard, hartenbreker en -hersteller

Vandaag 3 december 1967 is het vierenvijftig jaar geleden dat in Zuid-Afrika dokter Christiaan Barnard het hart van een jonge vrouw in het lichaam van een vijftiger plantte. Die had nog enkele weken te leven en wou het risico op een mislukking lopen.

* Barnard was zeker niet de enige arts die droomde om een hart te transplanteren. Ook Amerikaanse wetenschappers hadden al talrijke tests uitgevoerd op dieren. Begin 1967 hadden artsen van de universiteit van Virginia zelfs een menselijk donorhart en een transplantatiepatiënt gevonden, maar het team krabbelde uiteindelijk terug omdat de bloedgroep van donor en patiënt niet overeenkwamen. Later op het jaar werd ook een harttransplantatie in New York op het laatste moment afgeblazen.

* Barnard was echter minder voorzichtig.  In het Groote Schuur-ziekenhuis in Kaapstad had hij al een transplantatieteam samengesteld, en had met de 53-jarige Louis Washkansky een patiënt gevonden die nog maar enkele weken te leven had en het risico wilde nemen.

Ook moest hij naar eigen zeggen geen rekening houden met wettelijke beperkingen.

‘Ik had niet eens toestemming gevraagd voor die eerste transplantatie. Ik vertelde de ziekenhuisautoriteiten er pas over wanneer ze al voorbij was. Kan je je dat ergens anders ter wereld voorstellen?’, zei hij volgens journalist John Illman, die met de chirurg samenwerkte.

* Louis Washkansky, kreeg het hart van een bij een auto-ongeluk overleden jonge vrouw. De operatie werd een succes. Drieëndertig uur na de operatie sprak Washkansky voor het eerst, vier dagen later werd hij op de radio geïnterviewd vanop zijn ziekenhuisbed. De man overleed uiteindelijk achttien dagen na de operatie aan een longontsteking. Door de zware medicatie die het afstoten van het nieuwe hart moest tegengaan, kon zijn lichaam niet meer tegen andere infecties vechten.

** Barnard werd na zijn baanbrekende operatie en met zijn knappe uiterlijk de lieveling van de media. Die aandacht luidde het begin in van een leven vol “glitter and glamour”, met relaties met verschillende jonge vrouwen.

* Hij trouwde drie keer, twee keer met vrouwen die jonger waren dan zijn eigen dochter Deirdre.

* De buitenechtelijke affaires begonnen al tijdens zijn eerste huwelijk met de verpleegster Alette.

* Ook de Italiaanse filmster Gina Lollobrigida was een van zijn geliefden. Hij had daarnaast ontmoetingen met bekende vrouwen als Grace van Monaco, Sophia Loren en prinses Diana.

** FOTO Christiaan Barnard in 1968 met Sophia Loren (rechts) en haar zus Maria en moeder Romilde. © Isopix**

* Seks, het liefst binnen een relatie, was een van de vele gezondheidsadviezen die Barnard gaf in zijn boek ’50 Ways To A Healthy Heart’. ‘Regelmatig vrijen is de mooiste, gezondste en plezantste manier om de bloedcirculatie gaande en het hart gezond te houden’, zo schreef hij. Het helpt bovendien om griep te voorkomen en het doet mannen langer leven. Eenzame mensen zijn volgens hem gedoemd om jong te sterven.

* Andere adviezen voor een gezond en lang leven, naast vrijen, zijn volgens Barnard genoeg slapen, bewegen, groenten eten, je gsm negeren, een klein beetje vet eten en wijn drinken.

* Zijn visie op stress was evenwel iets onconventioneler. ‘Stress is niet de grote boosdoener. Het kan mensen motiveren en creëert zelfvertrouwen. De grootste vijand van het lichaam is voortdurend gehaast zijn.’

* De Zuid-Afrikaan toonde met de operatie in 1967 aan dat harttransplantaties een oplossing kunnen vormen voor mensen met hartfalen. In de jaren zeventig ontwikkelde de techniek zich met grote sprongen, en toen Barnard in 2001 overleed, hij werd net geen 80, werden al een honderdduizendtal transplantaties uitgevoerd. (vrije, gratis foto’s)

EN TOCH BEWEEGT ZE

Galileo Galileï (1564-1642), de Italiaanse natuur- en sterrenkundige legde de grondslagen voor de experimentele natuurkunde en de dynamica van Isaac Newton. Bovendien stond hij aan de wieg van de moderne astronomie.

Galileo ontdekte onder meer de vier grote manen van Jupiter (later de Galileïsche manen, naar zijn ontdekker Galileï), de schijngestalten van Venus en zag als eerste zonnevlekken.

Galileo Galileï is op 15 februari 1564 de eerste van zes kinderen van Vincenzo Galilei en Giulia degli Ammanati.

Twee jaar later breekt bij ons de Beeldenstorm uit.

Het gezin is arm. Galileï zal zijn broers en zussen zijn hele leven onderhouden. In 1574 trekt het gezin in bij de familie van moeder.

* Galileï start in 1581 een studie geneeskunde aan de faculteit van Pisa, maar stapt al snel over op wiskunde , iets later op natuurkunde.

Vier jaar later valt Antwerpen. Het einde van een utopie. Geld en brains gaan hun geluk in Amsterdam proberen. Velen voorgoed.

* Galileo begint met het bestuderen van een … pendule. In 1602 stelt Galileï vast dat de slingertijd niet wordt beïnvloed door het gewicht van de slinger, maar door de lengte van de draad waaraan de slinger is opgehangen. Hoe korter de draad, des te sneller de slingerbeweging.

** Dit fenomeen heet isochronisme (Grieks: isos = gelijk, chronos = tijd. De pendel waarmee Galileï het isochronisme ontdekte is nog te zien in de kathedraal van Pisa.

* Markies Guidobaldo del Monte helpt Galileï aan een leerstoel wiskunde in Pisa. ‘De motu’, over beweging, is zijn eerste boek. Niemand is enthousiast, dus neemt Galileo ontslag en gaat weer bij zijn ouders wonen. Kort daarna wordt hij hoogleraar in Padua.

Galileï doet belangrijke ontdekkingen in zowel de zuivere als de toegepaste wetenschap en komt met vernieuwende natuurkundige theorieën voor de dag.

** De grootste en meest indrukwekkende ontdekkingen doet Galileï in de astronomie. In 1609 hoort hij van de telescoop, van Nederlandse origine…

De Italiaan verbetert ‘de Hollandsche kijcker’ en maakt zijn eigen telescoop die niet drie maar twintig keer kan vergroten en richt deze naar de sterrenhemel.

Galileï doet de ene ontdekking na de andere. Hij ziet kraters en bergen op de maan en zwarte vlekken, zonnevlekken op de zon.

Als hij iets vreemds opmerkt aan weerszijden van Saturnus roept hij uit: “Ik heb Saturnus in drievoud gezien.”

Galileï komt er ook achter dat de Melkweg een verzameling sterren is. De Galileïsche manen van Jupiter en Venus’ schijngestalten ziet hij ook door zijn kijker.

* Galileï weet nu zeker wat hij eerder al vermoedde: onze planeet draait om de zon en niet andersom.

Dat schreef hij in 1597 aan de Duitse sterrenkundige Johannes Kepler : ‘De leer van Copernicus lijkt mij meer aannemelijk dan die van Aristoteles’. Die dacht dat de aarde het middelpunt van het heelal is.

De leer van Copernicus is het heliocentrisme zoals beschreven in zijn manuscript ‘De revolutionibus orbium coelestium’ (Over de omlopen van de hemellichamen) uit 1530.

* In de derde eeuw voor Christus was ook de Griekse astronoom Aristarchos van Samos al tot dezelfde conclusie gekomen. Belangrijker nog was dat dit idee ook als uitgangspunt gold voor de almachtige Rooms-Katholieke kerk.

Op 12 maart 1610 publiceert Galileo Sidereus Nuncius (Boodschapper van de Sterren), een boekje van zestig pagina’s waarin hij zijn bevindingen wereldkundig maakt. Hij werd beroemd in gans Europa.

* Ondanks alle roem was de Kerk ‘not amused’. In 1616 werd Galileo door de Inquisitie veroordeeld voor ketterij en geloofs-dwaling. Hij wordt gedwongen afstand te doen van zijn ontdekkingen en hij mag het Copernicaanse model niet meer propageren.

* Galileï zelf vindt zijn theorie helemaal niet strijdig met de leer van de kerk, die hij zelf ook aanhangt. Integendeel, het toont aan hoe ingenieus de schepping Gods wel is.

* Galileï lapt het verbod aan zijn laars en in 1632 in Florence publiceert hij zijn Dialogo. Een boek waarin duidelijk het heliocentrische wereldbeeld in gespreksvorm wordt verdedigd.

* In oktober van dat jaar moet hij weer voor de kerkelijke rechtbank in Rome verschijnen. Die veroordeelt Galileï tot levenslang huisarrest en dwingt hem zijn leer voorgoed af te zweren. Galileï, 69 jaar oud, schijnt bij het aanhoren van zijn vonnis te hebben uitgeroepen: ‘Eppur si muove’, ‘en toch beweegt zij’ (de aarde om de zon).

* Galileï neemt zijn intrek in een Florentijns landhuis waar hij zijn belangrijkste boek schrijft: Discorsi e dimontrazioni matematiche intorno a due nuove scienze (Gesprekken en wiskundige bewijzen in twee nieuwe wetenschappen).

* In dit boek herschrijft hij de grondslagen van de mechanica. Het boek wordt naar Nederland gesmokkeld en in 1638 in Leiden uitgegeven door Louis Elzevier. Op weg naar … de grote wereld. Galileï overlijdt in 1642. Hij werd 78.

In de lage landen komt in 1648 een einde aan de 80-jarige oorlog. In het Duitse Munster wordt de ‘Vrede van Munster’ getekend en wordt wat later Nederland heet, onafhankelijk. En wij? Miserie alom met Spanjaarden, Habsburgers en nog veel meer.

***  Nog gelezen:

“Het heeft geduurd tot 1835 voor het Vaticaan het heliocentrische wereldbeeld van Galilei officieel heeft bijgetreden.”

“Op 10 november 1979 vroeg de paus Johannes Paulus II, ter gelegenheid van de herdenking van de 100e verjaardag van de geboorte van Albert Einstein, aan wetenschappers en geleerden om het geval van Galileo Galilei opnieuw grondig te bestuderen. De commissie die daarvoor opgezet werd onder leiding van kardinaal Paul Poupar, voorzitter van de Pauselijke Raad voor de cultuur, publiceerde haar conclusies in 1992.”

** Dus: na een overleg dat duurde van 1979 tot 1992 sprak paus Johannes-Paulus II in oktober 1992 een excuus uit, waarmee Galilei’s naam werd gezuiverd en Galilei erkend werd als een gelovig mens. De zon zou ondertussen maar eens terug rond de aarde beginnen  te draaien…  ( Clemens non papa ) (vrije, gratis foto)

Op nu naar december en eindejaar … Tempus fugit , de tijd vliegt , hoe ouder hoe sneller.

 ‘On the Origin of Species’

De Engelse bioloog Charles Darwin deed op 24 november 1859 zijn beroemde evolutietheorie uit de doeken in zijn boek “On The Origin of Species” by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life”.

*(Over de oorsprong van soorten) door middel van natuurlijke selectie, of het behoud van begunstigde rassen in de strijd om het bestaan).

* De eerste druk van dit revolutionaire boek was meteen uitverkocht. Darwin beschreef  hoe nieuwe diersoorten ontstaan, dat ze niet onveranderlijk zijn en ook niet door een God worden geschapen.

* Volgens hem zijn vele soorten in de loop van miljoenen jaren geëvolueerd. Dieren, zo ontdekte Darwin, passen zich voortdurend aan veranderende omstandigheden in hun omgeving aan: het principe van natuurlijke selectie.

*  De bioloog deed zijn ideeën op tijdens zijn bezoek aan de Galapagos-eilanden in 1835, toen hij met het schip de HMS Beagle de wereld rondtrok.

*  De  Galapagosgroep die tientallen eilanden omvat en zich over honderden kilometers uitstrekt, vormt een ideale omgeving voor natuurlijk selectie.

*  Darwin ontdekte onder meer dat bv. vinken die op de verschillende eilanden leven op subtiele wijze van elkaar verschillen. Deze veranderingen, zo ontdekte de bioloog, waren ontstaan doordat de vogels zich hadden aangepast aan de specifieke biotopen van de diverse eilanden.

*  On The Origin of Species was dus direct een verkoopsucces. De eerste oplage van 1 250 exemplaren was binnen een dag uitverkocht. Intussen zijn er dat al veel met … negen nullen.

***   een aanvulling van onze trouwe lezer en cartoonist Clem

Clem : “Niet vergeten dat de evolutie ook vandaag nog altijd doorloopt. Vooral de tijdspanne die gemoeid is met de onmenselijk harde wet van ‘survival of the fittest’ kunnen wij moeilijk bevatten.”

“Wat betekenen miljoenen jaren evolutie als wij persoonlijk met wat geluk maar een periode van 80-90 jaren kunnen ervaren. We lopen hier trouwens nog maar een paar miljoen jaren rond. Als er diersoorten uitgestorven zijn of ook nu nog uitsterven (of erbij komen), heeft dat te maken met evolutie (of soms ook met een planetaire ramp).”

“De mens is ook een diersoort en dus niet immuun voor evolutie en verandering. Misschien zijn we binnen 500 jaar al flink aangepast aan een leven met fijn stof en een verhoogde CO2-concentratie op een aardbol die een paar graden warmer is. En alleen degenen die zich hebben aangepast , overleven probleemloos : een wrede survival of the fittest…akelig toch!”

“Gelukkig heeft de mens een enorme dosis intelligentie meegekregen zodat we ons niet fatalistisch moeten neerleggen bij die evolutiewet en kunnen we ons via wetenschap en technologie wapenen tegen bv. nieuwe ziekten (corona!) en milieubedreigingen. Hopen we.”

* Groeten van een eukaryote afstammeling van de Saccharomyces cerevisiae … of was het tóch Adam en Eva?

VAARWEL VOYAGER , laat nog iets horen

5 november was een historische dag voor de ruimtevaart. Pas in december 2018 liet Nasa weten dat op 05.11.18 een tweede ruimtesonde de interstellaire ruimte had bereikt.

Voyager 1 vloog al in ­augustus 2012 de heliosfeer uit, maar die kon door een defecte plasmadetector weinig gegevens naar de aarde doorsturen.

Voyager 2 heeft vier jaar geleden reeds de ‘heliosfeer’, de druppelvormige ‘bel’ waarin de schaarse materie en straling, afkomstig van de zon, voorgoed ingewisseld voor de interstel­laire ruimte.

** De scheiding tussen heliosfeer en interstellaire ruimte wordt de heliopauze genoemd. Je zou het eveneens de grens van ons zonnestelsel kunnen noemen, al reikt de zwaartekracht van de zon nog stukken verder – tot aan de Oortwolk die wordt bevolkt met miljarden steen- en ijsklompen.

** Hoe weten we dat Voyager 2 de ­heliopauze is gepasseerd? Simpel, hij heeft het ons meegedeeld. De ruimtesonde heeft immers verschillende instrumenten aan boord die meer dan veertig jaar na de lancering nog prima werken, waaronder ook een plasmadetector.

** Voyager 1 vloog al in ­augustus 2012 de heliosfeer uit.

* Binnen de heliosfeer heerst het magnetische veld van de zon. Toen de Voyager 1 de heliopauze overstak, brandde de zon bijna op haar maximum. Bij de Voyager 2, gebeurde dat tijdens een zonneminimum.

* Beide sondes kunnen nog miljoenen jaren blijven verder vliegen, niet gehinderd door wrijving en met een onveranderlijke snelheid van tienduizenden kilometers per uur. Maar hoe verder ze zich van ons verwijderen, hoe zwakker hun signalen worden. Nasa-ingenieurs gaan ervan uit dat ze de Voyagers nog tot 2030 kunnen volgen.

* Daarna volgt permanente radiostilte, waardoor de sondes ons ook niet meer kunnen verwittigen mochten ze in handen zijn gevallen van een andere beschaving in de Melkweg. Vaarwel Voyager 2 en mocht het lukken … laat nog iets van u horen.

WINTERTIJD

In de nacht van gisteren zaterdag 29 op vandaag zondag 30 oktober draaiden we de klok om 3 uur een uur achteruit, 3 uur werd 2 uur. Het begin van de wintertijd. Daardoor wordt het ‘s morgens een beetje vroeger licht en ‘s avonds sneller donker.

* Wetenschappers beweren dat overschakelen naar het winteruur een aanpassing van zes weken vergt. Bijna tot de kerst dus wanneer de donkerste dagen van het jaar beetje bij beetje weer langer gaan worden. Overschakelen naar het zomeruur zou “maar” vier weken duren.

* Winterdip? Deze problemen hebben vooral te maken met de korte dagen en het tekort aan daglicht. De winterdip ten gevolge van die kortere dagen heeft ook alles te maken met melatonine. Melatonine wordt door het lichaam aangemaakt als er weinig of geen daglicht is. Het lichaam krijgt het sein om te gaan slapen.

* Winter , minder daglicht , veel meer melatonine. De biologische klok raakt grondig verstoord. Het weinige daglicht zorgt ook voor een tekort aan vitamine D die nodig is voor de stevigheid van onze botten. Lichttherapie (speciale lamp) zou helpen.

* En, o ja, een paar jaar geleden werd geijverd voor een standaardtijd om het (commercieel) storende verschil tussen zomer- en wintertijd voorgoed ongedaan te maken. Voorlopig nog zonder succes want de gesprekken hieromtrent zitten blijkbaar op een dood spoor.

* Er komt in de “komende jaren” geen afschaffing van de winter- en zomertijd. Dat heeft de Europese Commissie geantwoord op een vraag van Europarlementslid Hilde Vautmans (Open VLD)

De zwaarste kernbom ooit

Om de Amerikaanse rivalen te overtroeven voerde de vroegere Sovjet-Unie op 30 oktober 1961 een grote kernproef uit. Boven Nova Zembla werd Tsar Bomba tot ontploffing gebracht.

* Gissingen doen vermoeden dat de bom een kracht zou gehad hebben van om en bij de 50 megaton.

* Daarmee was hij ruim 3 500 keer sterker dan de bom die de Amerikanen in 1945 gebruikten om Hiroshima met de grond gelijk te maken. Onwezenlijk tot en met.

* De explosie van de Tsar Bomba is alleszins de krachtigste explosie ooit door mensen veroorzaakt. Gelukkig gebeurde dat in vredestijd. Wellicht zijn er geen mensen door gestorven. De schokgolf in de atmosfeer ging maar liefst drie keer de aarde rond.

* Op het ogenblik van de test was de Koude Oorlog tussen de rode Sovjet Unie en het Westen (Amerika + bondgenoten, verenigd in de Verenigde Naties) nog in volle gang.

* Het Westen wist van de geplande test en protesteerde daar heftig tegen . Op de dag zelf verzochten de Verenigde Naties de Sovjet-Unie nog om het nucleaire testprogramma te staken en nooit meer nucleaire wapens te gebruiken om conflicten op te lossen.

* Tevergeefs, de bom ging af en beide rivalen waren zo onder de indruk van de kracht van een dergelijk wapen dat het bij deze enige afschrikking bleef.

* Tot nog toe bleef het zo. Toen wijlen president Kennedy haast het bevel gaf om voor het einde van het decennium 1960-1970 een man op de maan te brengen, verplaatsten de grootmachten hun rivaliteit naar de ruimte. Met het bekende gevolg. Amerika zette midden juli 1969 zelfs twee mensen op de maan. De Russen zijn nog steeds niet aan een eerste ‘man on the moon’ toe.

boven – foto van de paddenstoelwolk boven Nova Zembla, op ongeveer 160 km van de ontploffing – gelezen en bewerkt uit Historiek –

De Belgian Reactor 2 (BR2)

* 1962 – Europa’s eerste waterdrukkernreactor gaat in bedrijf, in Mol.  In 2001 brengt Microsoft Windows XP uit

* In DeTijd van 25 okt 2016 vonden we zowat het jongste artikel over de Belgian Reactor 2 (BR2) door Saar Sinnaeve 

De Belgian Reactor 2 (BR2) is vernieuwd en opnieuw actief. De kernreactor maakt geen elektriciteit, maar levert een kwart van de wereldproductie in radio-isotopen, die worden ingezet om kanker te bestralen.

Na bijna anderhalf jaar verfraaiingswerken is BR2 opnieuw één van de vijf kernreactoren in de wereld die de ziekenhuizen voorziet van radio-isotopen, nodig voor het bestralen van kankerpatiënten.

Aan de vernieuwing hangt een prijskaartje van 40 miljoen euro.

Dat ons land nog zoveel investeert in kernenergie, doet de wenkbrauwen fronzen. Na Fukushima zit kernenergie nochtans in de hoek waar de klappen vallen. Zeker ook omdat nucleair afval veel landen met kopzorgen opzadelt.

Bij 30 procent van de kankerpatiënten wordt naast de andere behandelingen ook bestraling gebruikt.

‘Als energiebron heeft kernenergie misschien afgedaan, maar in de wetenschap heeft het nog zeker een rol te spelen. Er zijn tal van toepassingen, maar die zijn jammer genoeg weinig bekend’, duidt Eric van Walle, directeur-generaal van het Studiecentrum voor Kernenergie aan.

Enkele voorbeelden:

– de kernreactor in Mol produceert een kwart van de wereldvraag naar gedopeerd silicium, een halfgeleider die wordt gebruikt in hybride auto’s, windturbines en zonnepanelen.

– het testen van de duurzaamheid van materialen. Door sommige materialen te bestralen kan worden nagegaan hoe resistent ze zijn. Door drie weken te bestralen, kan veertig jaar van slijtage worden onderzocht.

– de productie van radio-isotopen voor de geneeskunde. BR2 fabriceert molybdeen-99, noodzakelijk voor radiotherapie. De reactor neemt hier doorgaans een kwart van de productie voor zijn rekening en op piekmomenten zelfs 65 procent.

Kanker

‘De vraag naar radio-isotopen fluctueert, afhankelijk van hoe kanker wordt behandeld. Maar meestal wordt voor 30 procent van de kankerpatiënten ook bestraling gebruikt.

Dat percentage zal in de toekomst alleen maar toenemen, want met nieuwe technieken kunnen we de tumoren steeds gerichter en beter aanpakken.

Daarom is de productie van radio-isotopen echt een speerpunt voor ons studiecentrum. We bouwen er onze toekomst op’, zegt van Walle.

40 miljoen

De kernreactor vernieuwen duurde bijna anderhalf jaar en 40 kostte miljoen euro.

De radio-isotopen worden ook steeds vaker ingezet om kanker op te sporen. Door een patiënt in te spuiten met een radio-actief product, kan de kanker zeer nauwkeurig worden herkend en later ook behandeld.

Het studiecentrum stelt dat zijn radio-isotopen, die het doorverkoopt, jaarlijks in 7 miljoen onderzoeken wordt gebruikt.

Hoeveel inkomsten het SCK uit radio-isotopen haalt, wil van Walle niet kwijt, maar hij geeft aan dat het onderzoekscentrum hierdoor zelfbedruipend is.

Van Walle: ‘De reactor kost ons zo’n 25 à 30 miljoen euro. Dankzij onze inkomsten, ongeveer de helft uit de radio-isotopen , werken we break-even.’

Myrrha

Het is al de derde keer sinds zijn ontstaan in 1961 dat de kernreactor een opfrisbeurt krijgt.

Volgens van Walle is de reactor opnieuw voor minstens tien jaar goed. Tegen dan moet Myrrha, de opvolger van BR2 in de steigers staan. Een investering van 1,5 miljard euro, zo wordt geraamd.

Dat BR2 werd opgesmukt omdat Myrrha op de helling staat, ontkent van Walle. ‘Myrrha zal er nog steeds komen. Dat het wat langer duurt, heeft ons wat meer tijd om het nodige geld te vinden.’

1 2 3 4