Maand: september 2022

MAISOOGST ANNO 2022

Vanmiddag waren we in Schoot de gelukkige getuigen van moderne landbouw. Binnen de kortste keren slaagden een monster met verraderlijke rode tanden en een tractor met oplegger erin om het laatste deel van een groot maïsveld helemaal te zuiveren. Terwijl de tractor al onderweg was met zijn buit, plooide het monster zijn componenten samen tot een luguber geheel en vertrok ook. Op weg naar een ander veld…Modern? Beslist.

Wat een schril contrast ook met de jaren ’60 van vorige eeuw toen wij , studentjes, in Genappe vakantiegeld gingen verdienen met erwten dorsen voor conservenfirma Marie-Thumas. Met dagen van minstens 10u gaffel in de hand. Voltooid verleden tijd, en maar goed ook.

Maîs was in de jaren ’60 nog niet aan de orde, gewoon omdat de machines ontbraken om te oogsten. Walenwerk was toen nog louter handwerk.

W.A. Mozart (1756-1791) – Componist

Wolfgang Amadeus Mozart stierf al op zijn 35ste. Niets ongewoon voor die tijd, maar spijtig voor zijn bewonderaars toch veel te vroeg. W.A. liet wel een onovertroffen muzikale erfenis na. Wie was Mozart, een van de beroemdste componisten uit de muziekgeschiedenis?

*** Waarom wij uitgerekend vandaag aandacht aan hem besteden? Gewoon omdat Mozart medio september Die Zauberflöte voltooide. De première op 30 september 1791, vandaag 231 jaar geleden, dirigeerde hij nog zelf. Op sinterklaasavond 5 december overleed hij na een veel te kort leven.

* Samen met Ludwig van Beethoven en Joseph Haydn behoort Mozart tot de zogenoemde ‘Eerste Weense School’, ook wel de ‘Weense klassieken’ genoemd. Zonder dat zij daar weet van hadden weliswaar, want die riante klassering gebeurde pas lang na hun overlijden. Ook de nog vroeger overleden Franz Schubert wordt bij dit eliteteam gerekend.

* De veelzijdigheid van Mozart onderscheidde hem van andere componisten van toen en later. Hij schreef muziek in alle genres die in zijn tijd bekend waren en blonk uit in al deze muziektradities.

* Wolfgang Amadeus Mozart werd geboren op 27 januari 1756 in Salzburg. Zijn vader kwam uit een gegoede familie, waarvan hij  vervreemd raakte.

* Vader Leopold was in Salzburg een niet onverdienstelijke violist, componist (Kinderopera) en kapelmeester van het aartsbisschoppelijk orkest..

* Leopold trok al vrij vroeg met zijn wonderkinderen Nannerl en Wolfgang Amadeus op tournee om alom in Europa hun muzikale talent te laten bewonderen. Leopold zelf verdiende daar flink aan. In de jaren 1761-1766 speelde Mozart piano in Londen, Parijs, Den Haag, Wenen en München. Ook België deed hij aan. In Antwerpen speelde hij op het orgel van de kathedraal.

* Na afloop van die Europese tournee kreeg Wolfgang Amadeus in 1766 diverse opdrachten van het hof van Jozef II, de keizer-koster. Daar kwamen zijn niet-alledaagse talenten helemaal tot zijn recht.

* Uiteindelijk kwam Wolfgang Amadeus Mozart ook in dienst van het aartsbisschoppelijk orkest, met een bijhorend salaris. Dit betekende wel dat de kapel Mozart kon verplichten alleen voor het orkest in Salzburg op te treden. Dat leidde tot de verwachte spanningen.

* In 1777 nam Mozart ontslag uit het orkest en ging hij op reis, begeleid door zijn moeder. Zijn optredens leverden wel veel waardering op, maar weinig geld.

* En toen Mozart in 1782 , tegen de wil van zijn vader , huwde met Constanze Weber (met wie hij vier kinderen kreeg), kreeg Mozart het nog moeilijker. Vader Leopold trok de financiële ondersteuning aan zoon  in.

* Mozart was van plan om naar Praag te verhuizen maar de benoeming tot hofmusicus van de Oostenrijkse keizer zorgde ervoor dat Mozart – opnieuw voor een karig loon – in Wenen bleef.

* Tijdens zijn korte leven schreef Wolfgang Amadeus Mozart ruim 600 muziekcomposities, waaronder talloze meesterwerken die elke dag nog grijs gedraaid worden.

* Tot zijn meest bekende werken behoren “Ein kleine Nachtmusik”, “Piano Sonato 8”, “Requiem” (waarin hij de stijl van J.S Bach verwerkte) en “Symfonie 40”. Maar ook veel, heel veel andere werken zitten in de collectie van huidige muziekfanaten.

* Op 4 maart 1791 trad Mozart voor het laatst op. In de zomer van dat jaar voltooide hij zijn laatste opera “Die Zauberflöte”. Die was besteld door de Oostenrijkse artiest Emanuel Schikaneder (zie intro).

* Mozart werd flink ziek. Hij was zwaar overwerkt en leed aan depressies. Net voor de afronding van zijn meesterwerk “Requiem” – een geheim project voor de Oostenrijkse graaf Franz von Walsegg – stierf Wolfgang Amadeus Mozart. Het was 5 december 1791. Mozarts leerling, Carl Süssmayer maakte de partituur alsnog af.

* Over zijn doodsoorzaak is veel gediscussieerd. Vermoedelijk stierf hij aan een nierziekte of aan een zware infectie. Omdat er pest was in de stad en alles gauw gauw moest gebeuren, verscheen er niemand op Mozarts begrafenis. En omwille van de strenge gezondheidsredenen, afgekondigd door de overheid, belandde zijn lichaam in een anoniem massagraf. Zelfs dat werd de muziekwereld ontnomen.

* Na zijn dood dus geen toestanden à la Pierre Lachaise in Parijs, waar veel ‘beroemdheden’ een laatste rustplaats vonden. (ontleend bij diverse media)

James Webb ruimtetelescoop

Aansluitend op het artikel van gisteren (Hubble)…

De James Webb ruimtetelescoop (JWST) … een verbeterde versie van de Hubble , want infrarood observatorium, dat op kerstdag 2021 met een Ariane 5-raket vanuit Frans-Guyana  naar het Lagrangepunt 2 (1,5 miljoen km ver) werd gebracht. Daar werd JWST de grootste en krachtigste ruimtetelescoop ooit. 

* De JWST is genoemd naar de leider van NASA tussen februari 1961 en oktober 1968, James Webb.

* De JWST werd daarmee ook het voornaamste observatorium dat in dit decennium zal zorgen voor een beter begrip van ons universum en onze oorsprong.

Grensverleggend…

* Duizenden astronomen zijn nu, met behulp van de JWST, in staat om elke fase in de kosmische geschiedenis te bestuderen, van de eerste lichtgevende gloed 100 tot 250 miljoen jaar na de Big Bang tot de vorming van zonnestelsels waarin leven is kunnen ontstaan.

* Het zijn net die eerste objecten en oudste sterren, die gevormd zijn toen het universum begon af te koelen en licht uit te stralen, die nooit eerder zijn waargenomen.

* Met de JWST hoopt men nu een beter zicht te krijgen op de vorming en evolutie van sterren, sterrenstelsels en planetenstelsels zoals ons eigen melkweg- en zonnestelsel.

* Die eerste sterren en sterrenstelsels waren tot op zekere hoogte anders van aard dan de huidige. Ze ondergingen vele processen, waaronder de botsing met andere kleine onregelmatige stelsels en de interactie met donkere materie, om te komen tot de diversiteit van de objecten die we thans kunnen waarnemen.

* Door die vroegste objecten, die  -zo blijkt nu reeds-  vrij goed waarneembaar zijn, komen we een pak meer te weten over de evolutie van het universum.

* Door de grotere gevoeligheid en spectrale resolutie en het grotere bereik van de golflengte van het binnenvallend licht, zal de JWST de ontdekkingen van de Hubble ruimtetelescoop kunnen aanvullen en verruimen.

* De hoofdspiegel, bestaande uit 18 delen en met een diameter van 6.5 meter, zal immers zeven maal meer licht opvangen als de Hubble.  Het grootste verschil ligt echter in het ontwerp voor het infrarode deel van het spectrum.

Near Infrared Camera of NIRCam:

Dit is het belangrijkste beeldvormingsinstrument van de telescoop, met als werkterrein het nabije-infraroodspectrum gaande van 0,6 tot 5 micrometer.

* De NIRCam, zo werd al bewezen, heeft al een pak van de eerste sterrenstelsels die gevormd werden na de oerknal, aan ons getoond.

* De NIRCam zal ook aangewend worden om de vorming van sterren in de Melkweg, alsook planeten rond andere sterren te observeren.

* Dit laatste wordt mogelijk dankzij de ingebouwde coronagrafen. Die blokkeren het licht van een centraal object om zodoende het zwakke licht van omliggende objecten, in de eerste plaats exoplaneten, waar te nemen.

* De spiegel heeft een oppervlakte van 25m², een brandpuntafstand van 131,4 meter, weegt 700 kg en bestaat voornamelijk uit een berylliumstructuur (die een optimale sterkte/gewicht verhouding garandeert), afgewerkt met een flinterdunne gouden toplaag voor de maximale reflectie van de infraroodgolven.

* Een andere essentiële innovatie was het zonnescherm die de telescoop moet afschermen van externe bronnen van licht en warmte (zoals de zon, aarde en maan) maar ook van de warmte uitgestraald door het toestel zelf.

* Dit laatste is nodig aangezien de telescoop voornamelijk het infrarode licht van verre, vage objecten gaat observeren. En om die zwakke warmtesignalen op te vangen moet de telescoop in een extreem koude toestand opereren.

* Dat hitteschild is zodanig ontworpen dat het aan de koude kant -223°C koud kan zijn terwijl aan de andere kant stikstof zou kunnen gekookt worden. Het scherm is 5 lagen dik en heeft de grootte van een tennisveld.

* Het schild kan de hitte van de zon meer dan een miljoen keer afzwakken. Gecombineerd met de positie op het tweede zon-aarde-Lagrangepunt L2, waar ze altijd van de invloed van zon, aarde en maan afgewend zal blijven, creëert dit dus de ideale observatieomstandigheden.

* De JWST zal, in tegenstelling tot de Hubble-ruimtetelescoop, niet toegankelijk zijn voor herstellingen door astronauten in de ruimte, omdat ze op een afstand van gemiddeld 1,5 miljoen km van de aarde gepositioneerd is.

* Daarom ook is er veel belang gehecht aan het rigoureus testen van de telescoop tijdens de verschillende stappen in het productieproces. Voor sommige onderdelen , bv. de gyroscoop ,zijn andere technologieën gebruikt dan diegene die in het verleden voor problemen gezorgd hebben.

* JWST kostte , inclusief de gebruikskosten van de eerste jaren, ongeveer 8.835 miljard USD en werd mogelijk gemaakt door een internationale samenwerking tussen NASA, de European Space Agency (ESA) en de Canadian Space Agency (CSA). Zij is genoemd naar de leider van de NASA tussen februari 1961 en oktober 1968, James Webb. 

(met dank aan Wikipedia)

Hubble de astronoom

De Amerikaanse astronoom Edwin Hubble toonde in 1923 aan dat eerder waargenomen nevels afzonderlijke sterrenstelsels waren. Hubble ontdekte dat er een verband bestaat tussen de roodverschuiving van verre sterrenstelsels en hun afstand tot de aarde.

* Hiermee werd de theorie aannemelijk gemaakt dat het heelal uitdijde. Naar deze astronoom werd de Hubble ruimtetelescoop vernoemd.

* Edwin Hubble studeerde wiskunde en astronomie aan de Universiteit van Chicago. Dankzij een beurs kon hij zijn studie vervolgen in Oxford, waar hij in 1912 afstudeerde in de rechten.

* Edwin Hubble begon zijn loopbaan aan het Yerkes Observatory van de Universiteit van Chicago. Door George Ellery Hale werd hij daarna overgehaald om naar het Mount Wilson Observatory van het Carnegie Instituut in Pasadena in Californië te komen. Edwin Hubble werkte tot zijn dood in 1953 bij deze sterrenwacht.

* In Pasadena kon Edwin Hubble werken met de krachtigste telescoop van de wereld, de 100 inch Hooker telescoop op Mount Wilson. De waarnemingen met deze telescoop in de jaren 1923-1924 bewezen overtuigend het bestaan van wazige nevelvlekken, die reeds eerder met minder sterke telescopen waren waargenomen. Deze nevelvlekken maakten echter geen deel uit van ons melkwegstelsel, zoals eerder werd gedacht, maar waren zelf sterrenstelsels, die buiten onze Melkweg lagen.

* Later ontdekte Edwin Hubble samen met Milton Humanson de relatie tussen snelheid en afstand. Hierdoor ontstond het idee van het uitdijend universum. Deze relatie staat thans bekend als de Wet van Hubble.

* Kort voor zijn dood werd de 200-inch Hale telescoop in Palomar voltooid en Edwin Hubble was de eerste astronoom die gebruik kon maken van deze telescoop.

*  Edwin Hubble overleed op 28 september 1953 ( 68 jaar geleden)  aan een beroerte. De door de NASA in april 1990 in een baan om de aarde gebrachte Hubble ruimtetelescoop, is naar hem vernoemd. Met deze telescoop werden/worden ongekend scherpe afbeeldingen gemaakt.

De Hubble ruimtetelescoop werd al verschillende keren gerepareerd, meer in mei 2009 met de spaceshuttle Atlantis. De ruimtevaarders plaatsten een nieuwe camera. Met deze camera kunnen nog duidelijkere opnamen van sterrenstelsels, exploderende sterren en mysterieuze nevels worden gemaakt.

* Met dank aan Ruud van Capelleveen AbsoluteFacts.nl

DE ELF VAN JOHAN CRUIJFF

11 doordenkertjes van wellicht de grootste voetballer ooit. Om in te kaderen, vond ik. Zeker de voetballers onder ons.

* “Voetballen is heel simpel, maar het moeilijkste wat er is, is … simpel voetballen”.

* Ik neem altijd zélf de beslissingen. Als ze bij Ajax tegen me zeggen:’Je bent te oud’, dan zeg ik: ‘Dat beslis jij niet, dat beslis ik.‘ Of op zijn Jambons … da gaade gij ni bepaaale…

* Winnen doe je met z’n allen.

* Als je een speler ziet sprinten is hij te laat vertrokken.

* Als je niet kan winnen, moet je zorgen dat je niet verliest.

* In voetbal is het simpel: je bent op tijd of je bent te laat. Als je te laat bent, moet je zorgen dat je op tijd vertrekt.

* In Spanje slaan alle 22 spelers een kruisje voordat ze het veld opkomen, als het werkt, zal het dus altijd een gelijkspel worden.

* Als Italianen één kans krijgen, maken ze er twee.

* Om te beginnen is er maar één bal en die moet je dus hebben, maar waar het dus in wezen om gaat, is: wat doe je met die bal?

* Als je sneller wilt spelen, kun je wel harder lopen maar in wezen bepaalt de bal de snelheid van het spel.

* Je kan ook goed spelen … zonder een bal te raken.

EEN HISTORISCH WANDKLEED

Het Tapijt van Bayeux, ook wel ‘Wandkleed van Bayeux’, is een tapijt van liefst 70 meter bij 50 centimeter dat rond 1068 gemaakt werd, vermoedelijk in Engeland.

* Het tapijt van Bayeux dankt zijn naam aan het bisschoppelijk paleis dat zich in het Normandische plaatsje Bayeux bevond.

* Het tapijt is een met wollen garens geborduurde linnen doek,  eigenlijk een ‘geweven’ wandtapijt.

* Op het tapijt wordt de (aanloop naar de) Slag bij Hastings afgebeeld waaraan we vorige week nog een stukje wijdden. Even kort herhalen …

* De Normandische hertog Willem I de Veroveraar valt op 28 september 1066 Engeland in het zuiden binnen. Harold II wordt verslagen door het Normandische leger en sneuvelt in de strijd. Willem de Veroveraar wordt ‘de eerste Normandische koning’ van Engeland.

* Eén van de beroemdste scènes op het tapijt laat zien hoe Harold II van Engeland sneuvelt op het slagveld.

* Het tapijt van Bayeux werd kort na de Slag bij Hastings gemaakt in opdracht van bisschop Odo van Bayeux, een halfbroer van Willem de Veroveraar. Vermoedelijk in een borduuratelier in Engeland.

* Volgens anderen zou het Tapijt van Bayeux echter vervaardigd zijn door koningin Mathilde van Vlaanderen (ca. 1031-1083) en haar hofdames. Maar gezien de lengte van het stuk is dat weinig waarschijnlijk.

* Het tapijt van Bayeux dankt zijn naam aan het bisschoppelijk paleis dat zich in het Normandische plaatsje Bayeux bevond. Het tapijt wordt beschouwd als een van de belangrijkste middeleeuwse kunstschatten in de wereld.

** De taferelen op het tapijt zijn het best te vergelijken met de betere, moderne strips. Louter technisch bekeken valt het tapijt onder het zogenaamde ‘Arabische’ borduursels die  ‘in’ waren in die dagen.

** Meer nog. De oudst bekende afbeelding van de komeet van Halley vinden we ook op het tapijt van Bayeux uit 1068. Een komeet die in 1066 verscheen, was meer dan waarschijnlijk de komeet Halley en de oudst bekende waarneming van de komeet in Europa.

* De komeet Halley is een van de bekendste en helderste periodieke kometen. Hij is genoemd naar de Britse astronoom Edmond Halley (1656-1742), die voor het eerst vaststelde dat kometen volgens een bepaald patroon verschijnen.

– gelezen in Historiek (aanbevolen voor de prille geschiedkundigen onder onze lezers) –

de Steen van Rosetta

Op 27 september 1822 , vandaag 199 jaar geleden, maakt de Franse geleerde ‘Jean-François Champollion’ bekend dat hij de Steen van Rosetta heeft ontcijferd.

* De beroemde granieten steen werd in 1799 gevonden en bevat dezelfde tekst in drie verschillende talen. De steen is daarmee van groot belang voor de ontcijfering van hiërogliefen.

* Dat hiërogliefen bij de oude Egyptenaren horen is al eeuwen bekend, maar waar al die speciale tekens precies voor stonden, was lange tijd minder geweten. Bij het vertalen van de Egyptische hiërogliefen speelt de vondst van de Steen van Rosetta een erg grote rol.

* In 1799 vindt een officier in het Napoleontische leger in Egypte een steen met inscripties. Er worden wel vaker stenen met inscripties gevonden, maar deze steen is speciaal.

** Op de steen zijn niet alleen hiërogliefen te vinden, maar ook 32 regels demotische – en 54 regels Griekse tekst.

* De demotische taal was in het oude Egypte een soort volks- en handelstaal. De steen heeft een afmeting van 112 bij 76 centimeter en bevat dezelfde tekst in deze drie verschillende talen.

* Drieëntwintig jaar na de vondst van de steen slaagt de Franse geleerde Jean-François Champollion erin de steen te ontcijferen. Hij levert daarmee meteen de sleutel voor het vertalen van de hiërogliefen.

* Op de Steen van Rosetta is een decreet (verordening) van een priestersynode te vinden. Deze synode werd in 196 voor Christus in Memphis gehouden.

* Er worden onder meer afspraken gemaakt over belastingen, schenkingen aan tempels, maatregelen tegen overstromingen en het oprichten van beelden van de Egyptische koning Ptolemaeus V (203-180 v.Chr).

* De Steen van Rosetta is veruit het bekendste meertalige document dat van belang is geweest voor de ontcijfering van hiërogliefen. Tegenwoordig bevindt de steen zich in het British Museum in Londen.  (met dank aan Historiek)

 

Verder op 27 september:

  • 1821 – Mexico’s onafhankelijkheid wordt erkend na 11 jaar oorlog.
  • 1825 – Voor het eerst trekt een stoomlocomotief (de Locomotion No.1, bestuurd door George Stephenson), een passagierstrein.
  • 1854 – Het stoomschip Arctic zinkt met 300 mensen aan boord. Dit was de eerste grote ramp op de Atlantische Oceaan.
  • en …
  • 1997 – Bob Dylan treedt in Bologna op voor paus Johannes Paulus II.

DAG VAN DE FRANSE GEMEENSCHAP

De Dag van de Franse Gemeenschap (27 september) is bij ons de jaarlijkse feestdag van de Frans sprekenden in België. Herdacht wordt de overwinning (in 1830) van de Belgische patriotten op de regeringstroepen in het Warandepark van Brussel. Het feest werd voor de eerste maal in 1975 gevierd.

* Na de nederlaag van Napoleon in Waterloo werden in 1815 op het congres van Wenen de Zuidelijke Nederlanden bij het pas opgerichte Koninkrijk der Nederlanden gevoegd, en ontstond het ‘Verenigd Koninkrijk der Nederlanden’.

* Doordat het zuidelijk deel zich op meerdere punten door koning Willem I achtergesteld voelde t.o. van het noorden, leverde dit een hoop onvrede in het zuiden op.

* Geïnspireerd door de geslaagde julirevolutie van de Fransen, brak in Brussel een regelrechte opstand tegen Willem I uit. Dat werd een onafhankelijkheidsstrijd.

* In de nacht van 26 op 27 september 1830 leidde die tot de aftocht van de Nederlandse troepen uit Brussel. Die waren daar op 23 september binnengetrokken om de orde te herstellen. De opstand eindigde op 27 september, toen de troepen van Willem I uit elkaar vielen.

* Het zou echter nog 9 jaar duren (tot 1839) voordat België definitief en volledig onafhankelijk werd. De datum van 27 september staat symbool voor de verdrijving van de Nederlandssprekenden uit de stad en uit het land. Meteen ook een eerste taalstrijd, kunnen we stellen.

* Want … de feestdag is nog steeds speciaal bestemd voor alle Franssprekenden  in het hele land. De revolutie werd immers vooral door Walen uit Luik opgezet , met steun uit Frankrijk.

* Onder de revolutionairen bevonden zich ook veel zgn. –rattachisten- die België … bij Frankrijk wilden voegen.

**  Voor de andere gemeenschappen in België zijn er ook speciale dagen …zoals

1 2 3 … 8