Joren Vermeersch is jurist, historicus en auteur en schrijft in eigen naam. Zijn column verscheen voor twee jaar tweewekelijks op maandag in De Standaard . Voorbeeld ? Het subliem geschreven verhaal van …
De keizer-koster-mentaliteit
* In de dagen van Mozart en Haydn werden wij geregeerd door een vorst die meende het beste met ons voor te hebben. Volgens de Habsburgse traditie van toen was het principe: ‘Tout pour le peuple, rien par le peuple.’ Het klootjesvolk was te dom om te beseffen waar het nood aan had. Alleen een autocraat met kennis van zaken en niets dan goede bedoelingen kon het volk leiden naar een stralende toekomst.
* De vorst is Jozef II, de bij de gratie Gods verkozen keizer van het Heilige Roomse Rijk. De man ging de geschiedenis in als de ergste regelneef die ooit de plak over ons zwaaide. Geen enkel detail ontsnapte aan zijn alziend oog. (zie maar in de film Mozart)
* Helemaal te gek werd het toen hij zich ging bemoeien met een instituut dat al sinds de vroege middeleeuwen populair was: de dorpskermis. Per keizerlijk edict moesten die plots allemaal op dezelfde dag plaatsvinden. Gedaan met de helft van het jaar schranzen en zuipen.
* Jozef II bemoeide zich nergens zo hard mee als met de eredienst. Zelfs de lengte van de gewaden en van de doopkaarsen legde hij netjes vast in wetten en decreten. Dat leverde hem de wrok op van de Kerk en de spot van intellectueel Europa.
* Koning Frederik II van Pruisen, pennenvriend van Voltaire, noemde hem schertsend ‘mon frère le sacristain’. Meteen was de bijnaam van Jozef II geboren: de ‘keizer-koster’. Het etiket zou aan hem blijven kleven.
ONZE PROVINCIE IN CORONA 2021
*** Vandaag beleven onze contreien een nieuwe opstoot van de keizer-koster-mentaliteit. Denk vooral aan de vele oekazen van de Antwerpse tsarina, provinciegouverneur Cathy Berx. In haar onmetelijke wijsheid sloeg zij voor twee jaar de traditie van het driekoningenzingen in de ban (en daaruit afgeleid het nieuwjaarzingen in Laakdal – lv – gelukkig voor de kinderen heeft ‘onze Tine’ dat intussen rechtgezet … nieuwjaarzingen kan weer) .
* Opvallend, want de groepjes die van deur tot deur gaan bestaan uit slechts drie kinderen. Dat is minder dan vier, het maximale aantal dat zich samen mocht bewegen over de wegen van het rijk, zo werd verordonneerd per ministerieel besluit.
* Zelfs de liberalen ontpopten zich vorig jaar tot keizer-kosters. Met Vincent Van Quickenborne op de post van Justitie. Hij mocht zich buigen over de favoriete hobby van Jozef II: de mis reguleren. In eerste instantie werd die door minister Van Quickenborne integraal verboden.
Toen de Raad van State erop wees dat dit ongrondwettelijk was, verordonneerde de minister in al zijn welwillendheid dat er voortaan exact vijftien mensen naar de mis mogen (DS 10 december ’20).
* Daarmee toonde de minister zich zeer bekommerd om het lot van de gelovige kudde. De vijftien gelukkigen die met Kerstmis naar de kathedraal van Antwerpen mochten afzakken, zouden door zijn wijze ingreep elk maar liefst 533 vierkante meter ter beschikking hebben.
* Wat een weelde, wat een generositeit, te weten dat er onderdanen zijn die zich met dertig of meer moeten proppen in een lijnbus van twaalf meter op drie, alleen maar om op hun werk te raken.
* De idee om dat te gaan vastpinnen op één exact cijfertje, uniform geldend voor alle gebedshuizen over het hele land, was maniakaal. Alsof je de majestueuze Sint-Baafskathedraal van Gent kunt vergelijken met een klein achterkamermoskeetje in de Brugse Poort.
* Waarom liet je de lokale brandweer niet gewoon vaststellen hoeveel mensen er veilig in een bepaalde kerk, moskee of synagoge kunnen? Tenslotte is er maar één coronaregel werkelijk van levensbelang: afstand houden.
* De regeldrift van Jozef II veroorzaakte in 1789 de eerste nationale opstand sinds de doortocht van de wrede vorst Filips II en zijn bloedhond Alva. Met de staart tussen de benen vluchtten de Habsburgers het land uit.
*** Vandaag is Jozef II een curiosum in onze lange politieke geschiedenis, een schertsfiguur. Ziedaar de prijs die de eigenzinnige vorst betaalde voor zijn vele vermanende vingers. Het is een fout die onze politieke klasse beter niet opnieuw maakt.
