Lincoln schaft slavernij af

Op 17 september 1862 verslaan de noordelijke troepen van Lincoln bij ‘Antietam’ het leger van generaal Robert E. Lee. Later bekend als de grootste en bloedigste slag van de Amerikaanse Burgeroorlog.

* De gevolgen van deze oorlog waren erg groot. Engeland en Frankrijk stonden klaar om de zuidelijke Geconfedereerde Staten van Amerika te erkennen, maar de overwinning van het noorden stelde die beslissing voorlopig uit.

** Vijf dagen later, op 22 september 1862  (vandaag precies 160 jaar geleden) gaf de Amerikaanse president Abraham Lincoln een voorontwerp vrij van zijn beroemde ‘Emancipation Proclamation’.

* Uit de overwinning van de noordelijken putte president Abraham Lincoln immers zoveel vertrouwen dat hij besloot om per 1 januari 1863 drie miljoen slaven de vrijheid te geven.

* Daarnaast onderstreepte hij nogmaals dat de Amerikaanse Burgeroorlog  een strijd tegen de slavernij geweest was.

Lees ook: Abraham Lincoln (1809-1865) – De 16e president van de VS

.

Verder op 22 september:

  • 1949 – De Sovjet-Unie brengt zijn eerste atoombom tot ontploffing.
  • rood voor meer info – bronnen in ‘HISTORIEK’

INDIAN SUMMER

Vorig jaar scoorden we de hoogste temperatuur ooit in september. De huidige september startte formidabel, maar gunt de laatste dagen ook de regenmaker zijn pretjes. En die was welgekomen.

Een nazomertje, of een “Indian summer”. Wat is dat eigenlijk, een “Indian summer”? Het ultieme herfstgevoel, voor veel mensen.

Knipsel55874* “Een oudewijvenzomer, een “Indian summer”… eigenlijk komt het allemaal op hetzelfde neer”, zegt VRT-weerman Frank Deboosere.

“De zomer die zich nog eens een laatste keer laat zien, meer dan dat is het niet. Gewoon, een paar dagen in september, oktober, november waarop de zon volop schijnt en het zomers aanvoelt.”

* “Begin september kunnen we makkelijk nog tot 25 graden halen. Tegen eind september is dat 20 tot 25 graden. We hebben zelfs begin oktober al verschillende keren temperaturen tot 25 graden gemeten. Heel uitzonderlijk was het zelfs in november nog 20 graden.”

* De oorspronkelijke Amerikaanse bevolking in het oosten van de VS gebruikte die opstoot van de zomer om nog een laatste keer te  jagen en te oogsten en voorraden voor de lange koude winter op te slaan. De kolonisten merkten al snel waarom: de verzengende hitte in de zomermaanden maakte het werk niet bepaald makkelijker.

* Een “Indian summer” of een nazomertje zo je wil, is niet meer dan een gevoel. De laatste keer nog die warmte en de zon voelen, voor die lange, sombere, koude wintermaanden aanbreken.  Die aangename, rustige heropleving van iets dat op zijn einde aan het lopen is, zo wordt “Indian summer” ook figuurlijk gebruikt.

perestrojka en glasnost

Onlangs overleed de man die de Russische termen perestrojka en glasnost in het leven riep. 

* Michail Gorbatsjov , de toenmalige leider van de Sovjet-Unie , wou aan het eind van de jaren ’80 de SU met ‘openheid’ en ‘hervormingen’ vooruit helpen en een andere koers inslaan.

* Deze beslissingen zouden  uiteindelijk leiden tot het uiteenvallen van het communistische Oostblok.

De nieuwe Sovjetleider

* In de jaren 1980 maakte de Sovjet-Unie een zeer moeilijke periode door. Het ging slecht met de economie. Er was een groot overheidstekort en aan alles wat de burgers nodig hadden voor het dagelijkse leven was gebrek. De industrie was erg verouderd, de Verenigde Staten hadden de SU al ingehaald als militaire wereldmacht en de communistische partij begon steun en  invloed te verliezen.

* In deze tijd van malaise kwam in 1985 Michail Gorbatsjov aan de macht. Aangezien de Sovjet-Unie er niet goed voor stond, moest hij het land van de ondergang gaan redden. Gorbatsjov was een voorstander van de socialistische idealen, maar begreep wel dat er hervormingen nodig waren.

* Zo was het land ook nog eens gewikkeld in een uitzichtloze strijd in Afghanistan, waardoor de militaire uitgaven extreem hoog waren. Hij trok zich terug uit deze oorlog en probeerde in overleg met de Amerikaanse president Ronald Reagan de wapenwedloop een halt toe te roepen en de Koude Oorlog te beëindigen.

* Daarnaast moest zijn geïntroduceerde politiek die draaide om ‘perestrojka’ en ‘glasnost’ de Sovjet-Unie gaan redden.

Glasnost

De Russische term glasnost betekent openheid.

* Gorbatsjov geloofde dat een meer open samenleving cruciaal was om de SU vooruit te helpen.

Burgers moesten meer vrijheid krijgen om mee te denken en mee te doen, en zo problemen aan te kunnen pakken. Dit zou de economie ook ten goede komen.

* De Sovjet-Unie was echter al jarenlang een eenpartijstaat waarbij de communistische partij alle macht had. Er moest daarom wel het één en ander veranderen in de Russische samenleving, om het democratisch gehalte omhoog te krijgen.

*  Daardoor kwam er o.a. meer persvrijheid en vrijheid van meningsuiting. Het betekende een vorm van … machtsverlies voor de communistische partij, die niet meer alles zwaar kon controleren en censureren. Glasnost maakte een debat mogelijk en bracht de problemen van het communistische regime aan het licht.

* Glasnost stond daarnaast ook voor transparantie: de communistische partij moest transparanter gaan communiceren. Door glasnost na te streven, wou de Sovjetleider de ‘vrije’ Russische bevolking voor zich winnen, zodat de ‘perestrojka’ ofwelkonden worden uitgevoerd.

Perestrojka

Door middel van de perestrojka (hervormingen) probeerde Gorbatsjov de economische situatie van de Sovjet-Unie te redden.

Jarenlang werd de economie immers bepaald door een paar mensen op het hoogste niveau van de samenleving… de planeconomie. Daardoor was er geen sprake meer van een marktmechanisme en had alleen de staat recht op het verstrekken van goederen en diensten.

* Gorbatsjov wou echter met staatkundige en economische hervormingen een koerswijziging veroorzaken.

* Particulieren mochten zelf de productie gaan bepalen aan de hand van de vraag naar hun goederen. Daarnaast hield de regering niet langer failliete bedrijven op de been.

* De hervormingen werden door Gorbatsjov gezien als een revolutie die vanuit bovenaf werd opgelegd, maar alleen kon slagen als alle lagen van de bevolking er positief op zouden reageren.

* De communisten hadden echter kritiek op de perestrojka, omdat daardoor meer ruimte aan het kapitalisme werd gegeven in de communistische SU.

Gevolgen

Vanuit de communistische wereld werd niet overal even positief gereageerd op de ideeën van Gorbatsjov. Toch zagen sommige landen de hervormingen wel zitten. Vooral in het Westen werd er verrast gereageerd en werden ook bij ons ‘glasnost’ en ‘perestrojka’ algemeen bekende begrippen.

* Ondanks de goede bedoelingen van Gorbatsjov, slaagde hij er niet in zijn plannen te laten slagen. Voordat zijn hervormingen van de grond waren gekomen, stortte de SU in. Glasnost had ervoor gezorgd dat er kritiek mocht worden gegeven op het communistische systeem.

* Dit bracht de SU in gevaar: het nationalisme in de deelrepublieken kreeg hierdoor steeds meer ruimte. Deze groeiende nationalistische bewegingen zorgden ervoor dat verschillende Oostbloklanden de marxistische leer rond 1990 lieten vallen.

Eigen politieke koers

* Gorbatsjov stond echter niet achter de Brezjnev-doctrine en weigerde daarom in deze landen militair in te grijpen. Hierdoor konden de Oostbloklanden hun eigen politieke koers gaan volgen. Ze maakten zich los van de SU, waardoor het regime al snel een derde van haar grondgebied verloor.

* Gorbatsjov probeerde hierna van de Sovjet-Unie een land met individuele staten te maken, geleid door een president. Zijn pogingen om met perestrojka en glasnost de SU te redden waren echter tevergeefs.

** In 1991 werd Gorbatsjov afgezet. Kort hierna kwam er niet alleen een definitief einde aan het communistische regime in de Sovjet-Unie. Er kwam ook een definitief (?) einde aan de Koude Oorlog.

Ötzi de ijsmummie

Op 19 september 1991 (vandaag al exact 31 jaar geleden) ontdekte het Duitse echtpaar Simon, twee fervente wandelaars, in de Ötztaler Alpen het buitengewoon goed bewaarde gemummificeerde lichaam van een man die omstreeks 3.300 voor Christus leefde. Op basis van de vindplaats werd de mummie Ötzi genoemd.

* De mummie lag op de Hauslabjoch in een rotskommetje aan de rand van de Niederjochferner gletsjer aan het einde van Ötztal. De vindplaats ligt op de grens van Oostenrijk en Italië op een hoogte van 3.210 meter.

* Ötzi is vermoedelijk gestorven door een jachtongeval of in een gewapend conflict. In zijn borstkas bij de linkerschouder zat een vuurstenen pijlpunt. Die ontdekte men pas een jaar na de vondst van de mummie. De schacht van de pijl was verwijderd maar de pijlpunt was blijven steken.

* Het schot van de pijl was waarschijnlijk niet meteen dodelijk, maar heeft vermoedelijk wel enkele uren of dagen in combinatie met uitputting tot zijn dood geleid.

* Otzi zou ongeveer 45 jaar geweest zijn, vrij oud voor die tijd. Hij had een tenger postuur en woog zo’n vijftig kilo.

Weetjes en feiten

  • Ötzi leefde omstreeks 3.300 voor Christus en strijdt nu met de Egyptische mummie Ginger om de titel ‘oudste menselijke mummie’.
  • In het darmstelsel van Ötzi bevonden zich de resten van twee soorten voedsel die hij kort voor zijn dood heeft gegeten: een stuk edelhertenvlees en een tarwesoort.
  • Ze zeggen dat er een vloek ligt op Ötzi!.. Een aantal mensen die direct of indirect bij het onderzoek en de vondst betrokken waren, zijn een tijdje  later overleden…
  • Meneer Simon, met zijn vrouw vinder van de ijsmummie, is in een ravijn gevallen en dagen later pas gevonden. De leider van het forensisch onderzoek is kort na dit onderzoek omgekomen door een auto ongeval.
  • Een bergbeklimmer die rondleidingen gaf op de vindplek van Ötzi kwam om door een lawine. En zo zijn er  nog verhalen van overledenen die te maken hadden met de vondst of het onderzoek. Waar of niet waar, wie zal het zeggen…
  • Het echtpaar Simon moest zelfs een gerechtelijke procedure beginnen om erkend te worden als de legitieme vinders. Helmut Simon overleed in 2004 op 67-jarige leeftijd na een val in een ravijn. Hij werd acht dagen later pas gevonden.
  • In 2008 kende de rechtbank aan mevrouw Simon 150.000 euro vergoeding toe.  Na een nieuw proces werd dit  bedrag in 2010 verhoogd naar 175.000 euro.
  • Acteur Brad Pitt heeft een tatouage van de contouren van de ijsmummie op zijn onderarm.
  • Een Oostenrijkse popartiest vernoemde zich naar Ötzi: DJ Ötzi, deze scoorde met ‘Anton aus Tirol’ een carnavalshit in de jaren ’90.

Ötzi museum

** De mummie werd eerst naar Innsbruck (Oostenrijk) gebracht. Toch is hij nu te bekijken in het Zuid-Tiroler archeologiemuseum in Bolzano (Italië). Gewoon omdat de vindplek een aantal meter over de grens van Italië bleek te liggen.

* Voor meer informatie in het archeologiemuseum in Bolzano … druk even op www.iceman.it

HONDERDJARIGE OORLOG

Op 19 september 1356 vond de Slag bij Poitiers plaats. Een onderdeel van de Honderdjarige Oorlog tussen Fransen en Engelsen die van 1337 tot 1453 met elkaar voerden.

* Die oorlog duurde natuurlijk niet dag na dag honderd jaar lang. Vaak waren er pauzes bij gebrek aan geld om de huursoldaten, de kern van het leger, te betalen. Wel waren Engelsen en Fransen het 100 jaar lang oneens met elkaar. Aan het eind van de heeeel lange rit wonnen de Engelsen. Lees hoe …

* Bij Poitiers behaalden de Engelsen, onder leiding van de prins van Wales (Eduard van Woodstoch of de Zwarte Prins), voor de tweede keer gedurende de Honderdjarige Oorlog een overwinning.

* De Fransen werden geleid door Jan II de Goede die een voor die tijd erg groot leger had samengebracht. Ondanks de troepensterkte (hoe groot zijn leger was is niet helemaal bekend) en de militaire moed van Jan II werd de Slag bij Poitiers door de Fransen verloren. Anders dan bij voorgaande slagen vielen de meeste Franse edelen niet te paard maar te voet aan.

* De aanval verliep vrij ongecoördineerd en hoewel de Engelsen in de minderheid waren en niet op de steun van een ander Engels leger konden rekenen (even daarvoor vertrokken naar Bretagne) konden ze de aanval afslaan en de Fransen verslaan.

Jan II werd gevangen genomen. Tot aan de Vrede van Brétigny (1360) bleef hij opgesloten in Engeland.

* Het vredesverdrag bepaalde dat de Fransen losgeld moesten betalen voor Jan II en daarnaast moesten Aquitanië, Calais en Ponthieu aan de Engelsen afgestaan worden aan koning Eduard III van Engeland.

De Engelse koning zag op zijn beurt af van aanspraken op de Franse kroon.

* Van echte vrede was echter geen sprake.

* Jans tweede zoon was echter als gijzelaar in Engeland achtergebleven en als die gevangen genomen werd reisde Jan II naar Engeland om zich over te geven. Hij stierf in 1360 tijdens deze tweede gevangenschap.

Verder op 19 september:

‘Het Arnolfini-echtpaar’

Portrait_of_a_Man_by_Jan_van_Eyck‘Hier licht Mr. Joannes de Eijcke den allerconstichsten meester van schilderije die in deze Nederlanden gheweest heeft’ …

stond er op de grafsteen van Jan Van Eyck , overleden op 23 juni 1441. Leeftijd ongeveer 50 jaar.

* Iemand noteerde dat in 1603. Gelukkig maar, want in 1799 werd de kerk gesloopt.

* De beroemdste schilder uit de Bourgondische periode werd in 1441 begraven in de necropolis van de Brugse Sint-Donaaskerk, naast andere beroemdheden uit die tijd. Een blijk van grote eer.

* Van Jan Van Eyck, misschien wel de grootste schilder ooit, is vooral het ‘Lam Gods’ bekend, het overweldigende werk dat in 1432 werd ingehuldigd in St Baafs-Gent door groothertog Filips de Goede himself.

* De opdrachtgever die het bestelde bij Jans’ oudere broer Hubert Van Eyck was Joos Vijd, een grootgrondbezitter met aristocratische allures. Met de 70 in zicht en kinderloos, wou Vijd met een kunstwerk zijn naam voor eeuwig levend houden. Hij slaagde in zijn opzet. Jan, de jongere broer van Hubert, perfectioneerde de schets van zijn broer en schilderde het enorme meesterwerk.

414d242d-c4e5-11e9-abcc-02b7b76bf47f* ‘Het Arnolfini-echtpaar’ is een ander meesterwerk van grootmeester Jan Van Eyck.

* Ook Arnolfini, een gefortuneerde textielhandelaar, wou zich herinnerd worden door generaties achter zich. En ook hij slaagde daar volledig in.

* ‘Het Arnolfini- echtpaar’ hangt tegenwoordig aan een muur van de National Gallery in Londen. Hoe het daar terechtkwam, vertelde Thomas Vanderveken, die ook reeds de wegen van Bruegel en Rubens natrok. Wat onthielden we nog van Thomas’ uiteenzettingen ?

** Jan Van Eyck was in 1434 op het toppunt van zijn meesterschap én bruggenbouwer tussen de elites van zijn tijd.

399px-Van_Eyck_-_Arnolfini_Portrait 390px-Jan_van_Eyck_-_Portrait_of_Giovanni_Arnolfini_and_his_Wife_(detail)_-_WGA7695

* Bij de afwerking van Arnolfini noteerde hij, pal in het midden van het schilderij ‘Johannes de eyck fuit hic’ (Johan van Eyck maakte het). In de spiegel onder die woorden, lijken we op de koop toe zijn silhouet te ontwaren.

* ‘De man met de rode tulband’ (uit 1433), zijn zogeheten zelfportret, noteerde van Eyck reeds ‘als ic can’ (zo goed ik kan) als een zelfbewuste kwinkslag naar de kijker. Onderaan de lijst liet hij ook zijn naam achter.

In totaal bezitten we 9 door Van Eyck gesigneerde werken, goed voor ongeveer de helft van de bewaarde schilderijen. Wellicht allemaal privéopdrachten.

* De meeste van zijn opdrachten als hofschilder voor Filips de Goede waren eerder van vergankelijke aard (decors, muurschilderingen, kleine portretten, zelfs een wereldkaart die hij gaandeweg aanpaste -Amerika was nog niet ontdekt-).

* Naar alle waarschijnlijkheid zijn de meeste werken van de grootmeester in de vreselijke brand van het Brusselse Paleis op de Koudenberg in 1731 gebleven.

* ‘Zoveel moois heeft die brand ons allemaal ontnomen’, kermt Bart Van Loo terecht in zijn topwerk ‘De Bourgondiërs.’

de EERSTE ‘NEW YORK TIMES’

-Eerste editie van de New York Times-

Op 18 september 1851 verscheen de eerste editie van de “New York Times”.

* De krant werd opgericht door Henry J. Raymond en George Jones en heette aanvankelijk ‘The New-York Daily Times’.

* Zes jaar na oprichting kreeg de krant zijn huidige naam en eind negentiende eeuw werd ze overgenomen door Adolph S. Ochs, een zoon van Duits-Joodse immigranten.

* De New York Times groeide uit tot een van de belangrijkste Amerikaanse kranten en werd ook internationaal gezaghebbend.

* De krant ondervond vanaf eind 19de eeuw wel veel concurrentie van de zogenaamde yellow press, een benaming voor goedkopere kranten die op een massaal publiek waren afgestemd en erg veel voor sensatie gingen.

De ‘yellow kid’ van Richard F. Outcault

* De naam voor deze stroming, die vandaag de dag ook vaak riooljournalistiek wordt genoemd, is afkomstig van het stripverhaal The yellow kid van Richard F. Outcault. Deze stripserie verscheen vanaf 1895 in de New York World, een concurrent van de New York Times.

* Vanwege die yellow press had de krant enige tijd te kampen met een teruglopende oplage. In de strijd tegen de goedkopere sensatiekranten ontstond ook de leus die vandaag de dag nog altijd gebruikt wordt: All the news that’s fit to print.

* Na de Tweede Wereldoorlog verscheen New York Times ook in Europa met een dagelijkse internationale editie. In 1966 ging die op in de International Herald Tribune.

* Bijnamen van de krant zijn The Old Gray Lady (de oude grijze dame) en The Times. Momenteel verschijnt de krant in een oplage van ruim 1,1 miljoen stuks.

Verder op 18 september …

– ook weer met grote dank aan HISTORIEK –

Waterloo Station

Waterloo Station werd in 1848 geopend door de “London and South Western Railway” aan de zuidzijde van de Theems in Londen. Oorspronkelijk wilde men de spoorlijn doortrekken in de richting van de Londense City, maar dit plan ging niet door. Hierdoor is Waterloo Station een kopstation gebleven.

* De naam Waterloo is afgeleid van de Slag bij Waterloo, waarin Napoleon Bonaparte op 18 juni 1815 definitief door het gecombineerde leger onder leiding van Arthur Wellesley werd verslagen.

* Het stationsgebouw van Waterloo Station werd na de Eerste Wereldoorlog herbouwd. De indrukwekkende Victory Arch van architect James Robb Scott bij de hoofdingang herinnert aan deze Grote Oorlog.

* Vanaf Waterloo Station vertrokken de soldaten in de Eerste Wereldoorlog naar het front in Frankrijk, stapten matrozen op de trein naar Southampton en via dit station arriveerden ook de gewonden met ambulancetreinen weer in Londen.

* Na de Tweede Wereldoorlog werden de Britse spoorwegen genationaliseerd. Hierdoor ontstond in 1948 British Railway. De stoomlocomotieven werden in de jaren vijftig verdrongen door elektrificatie van de spoorlijnen, maar de laatste geregelde stoomdienst eindigde pas in juli 1967. Onder het spoorstation ligt een belangrijk metrostation, dat ook de naam Waterloo kreeg.

(met dank aan AbsoluteFacts )

De Sovjets vallen Polen binnen

Op 17 september 1939 valt de Sovjet-Unie (het huidige Rusland) het buurland Polen binnen. Enkele weken eerder bezochten de Duitsers het land ook al...

* De aanval van beide landen vloeide voort uit het zogenaamde Molotov-Ribbentroppact dat op 23 augustus van datzelfde jaar door Duitsland en de Sovjet-Unie is ondertekend.

* De beide landen spraken toen in het geheim af dat Polen tussen beide landen zou worden verdeeld.

Middels propagandaposters deed de Sovjet-Unie het voorkomen alsof de Russen de Slavische volkeren kwamen bevrijden

* Hitler zag met dit pact zijn kans schoon. Op 1 september 1939 vielen zijn legers Polen binnen en kort hierna valt de Sovjet-Unie Polen langs de andere kant binnen. De Tweede Wereldoorlog is begonnen.

* Kort voordat ook de Sovjets Polen binnenvallen, krijgt de Poolse ambassadeur in Moskou een document overhandigd waarin alle bestaande verdragen tussen de beide landen worden opgezegd omdat de Poolse staat niet meer zou bestaan.

* De Sovjets zetten ruim 600.000 manschappen in en bijna vijfduizend tanks. Voor Polen was de aanval desastreus omdat men de troepen al nodig had om zich te verweren tegen Duitse troepen die het land eerder in het westen waren binnengevallen.

* Hoewel Polen dapper tegenstand bood was al snel duidelijk dat de overmacht te groot was. Al op 22 september 1939 hielden de Sovjets en Duitsers in Brest-Litovsk een gemeenschappelijke overwinningsparade.

* Het Molotov-Ribbentroppact werd op 22 juni 1941 overigens door Duitsland verbroken… Op die dag vallen Duitse troepen de Sovjet-Unie binnen.

* In 2009 veroordeelde de Russische premier Vladimir Poetin het pact dat Moskou in 1939 met nazi-Duitsland had gesloten. Hij noemde het pact toen “immoreel”.

  • met dank bewerkt in Isgeschiedenis
1 … 39 40 41 42 43 … 98