De Spanjaard Rodrigo de Jerez is wellicht de eerste Europeaan die tabak rookte. Een tevreden roker kan hij echter niet zijn geweest. De kerk was niet blij met zijn duivelse activiteit en pakte hem op. Jarenlang zat de eerste roker van Europa opgesloten in de gevangenis.
* Rodrigo de Jerez was zeeman en nam in 1492 deel aan de eerste reis over de Atlantische Oceaan van Columbus. Op Guanahaní, het eerste eiland waarop Columbus op 12 oktober 1492 voet aan wal zet, kregen de bezoekers wat gedroogde bladeren cadeau, maar die wisten niet wat ermee aanvangen.
* Enkele weken later in Cuba zagen ze een paar inboorlingen rollen maken van palm- en maïsbladeren en daar tabak instoppen. Een uiteinde van de rol werd vervolgens aangestoken waarna de inboorlingen aan het roken slaan.
* Rodrigo de Jerez is gefascineerd. Hij neemt de gewoonte van de inboorlingen over en wordt wellicht zo de eerste Europese roker. De Spaanse Inquisitie is echter niet gecharmeerd. Volgens de leden van dit kerkelijk instituut komt roken van de duivel. Alleen satan zou in staat zijn mensen de kracht te geven om rook in- en uit te ademen. De ‘bezeten’ Rodrigo de Jerez belandt in de cel. Pas zeven jaar later komt hij vrij.
* Het kwaad is echter geschied. De inquisitie kan niet voorkomen dat steeds meer mensen zo nu en dan een rokertje opsteken. In 1590 kondigde paus Urbanus VII een officieel rookverbod af. Urbanus VII overleed echter op 15 september 1590 aan malaria. Urbanus was slechts twaalf dagen paus.
* In de eeuwen daarna verspreidt het roken zich als ´lopende vuurtjes´ over Europa. Niet overal werd het roken direct veroordeeld.
* Verscheidene Franse geneeskundigen prijzen de vermeende geneeskrachtige werking van tabak zelfs en de Franse ambassadeur Jean Nicot (nicotine) de Villemain is ook onder de indruk. Hij spreekt zelfs van een wondermiddel en introduceert snuiftabak aan het Franse hof. Koningin-moeder Catharina de Medici vindt het geweldig.
* Al snel wordt evenwel duidelijk dat roken de gezondheid kan schaden. Tussen 1630 en 1640 wordt roken in Rusland, China en Turkije daarom een misdrijf. Wie betrapt wordt, loopt zelfs het risico geëxecuteerd te worden. In Amerika (foto l) roken zelfs kinderen er lustig op los.
* In de volgende eeuwen blijft roken de gemoederen beroeren. In 1929 weet de Duitse arts Fritz Lickint echter als eerste een statistisch verband te leggen tussen roken en kanker. Andere Duitse artsen vinden niet lang daarna een verband tussen tabak en kanker in de mond, lippen, keel en slokdarm.
* Dit nieuws wordt evenwel pas vele jaren later naar buiten gebracht en in die tussentijd blijven veel mensen, tot vreugde van de tabaksindustrie, rustig verder roken.
* In 1964 toont een wetenschapper opnieuw aan dat er inderdaad een verband is tussen roken en kanker. Dat dit onderzoek wereldnieuws wordt heeft vermoedelijk alles te maken met de Amerikaanse patholoog Oscar Auerbach, die beagles voor zijn test gebruikte.
* De patholoog leert 86 van deze honden om te roken. Twaalf van hen krijgen kanker. Volgens de wetenschapper is hiermee voor het eerst aangetoond dat grote dieren een tumor kunnen ontwikkelen door het inhaleren van sigarettenrook.
* De tabaksindustrie is echter nog niet overtuigd. Die vindt de conclusie dat de tumoren veroorzaakt door de rook veel te ver gaan. Volgens de industrie werden de dieren ziek door stressvolle omstandigheden in het labo.
* Na de oorlog wordt er vrijwel doorlopend onderzoek gedaan naar de schadelijk gevolgen van roken. Vanaf halverwege de jaren zeventig raakten steeds meer mensen ervan doordrongen dat roken inderdaad slecht was voor de gezondheid.
* Begin deze eeuw kwamen er anti-rookreclameverboden en de verkoop van tabak werd streng gereglementeerd. Sporttakken allerlei (vooral motorsporten en aanverwante) verloren een belangrijke bron van inkomsten.
* Vroeger gold vaak de uitspraak ‘wie niet roken kan, is geen man’. Tegenwoordig is een echte man … geen roker. We zijn op goede weg maar die strijd is echter nog niet helemaal gestreden.
